بررسی تنوع در خصوصیات مورفولوژیک برگ و میوه گونه داغداغان (L. Celtis australis) در شرایط جغرافیایی مختلف

Abstract

با توجه به تخریب وسیع رویشگاه‌های داغداغان در شمال ایران، مطالعه تنوع ژنتیکی و شناخت نیازهای اکولوژیک آن جهت حفاظت و مدیریت اصولی­تر، ضروری به نظر می­رسد. در این راستا تحقیق حاضر در نظر دارد تا براساس صفات مورفولوژیکی برگ و میوه و با استفاده از روش‌های آماری چند متغیره، تنوع جغرافیایی این گونه را در بین جمعیت­های مختلف مورد مطالعه قرار دهد. برای انجام این تحقیق از سه رویشگاه طبیعی گونه داغداغان، تعداد 10 پایه از هر رویشگاه و با فاصله حداقل 100 متر از یکدیگر انتخاب و برخی از صفات مورفولوژیک برگ و میوه اندازه­گیری گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بجز طول دمبرگ، عرض منقارک، تعداد دندانه، وزن میوه و طول دمگل جمعیت‌های مورد مطالعه از نظر سایر صفات مطالعه شده دارای تفاوت معنی­داری با یکدیگر بودند. به منظور تعیین مهمترین صفات مورفولوژیک در ایجاد تمایز بین جمعیت از تجزیه به مؤلفه­های اصلی (PCA) استفاده گردید. پنج مؤلفه اول 9/81 درصد واریانس­ها را به خود اختصاص دادند. در تشکیل مؤلفه اول، عرض برگ، عرض برگ در 1/0 طول آن، طول برگ و در رابطه با مؤلفه دوم ابعاد میوه (طول، عرض، ضخامت و وزن میوه) اهمیت بیشتری را در مقایسه با سایر صفات از خود نشان دادند. در تبیین مؤلفه سوم، طول منقارک، عرض روزنه و عرض برگ در 9/0 طول آن، نقش مهمتری را ایفا می‌نمایند. بررسی میزان پلاستیسیتی صفات نشان از تأثیرپذیری زیاد صفات وزن برگ، طول منقارک برگ، عرض برگ به‌ویژه در 9/0 طول آن دارد، این در حالی است که ابعاد میوه شامل طول، عرض و ضخامت آن به همراه تعداد دندانه برگ و طول روزنه، پلاستیسیتی کمتری در مقایسه با سایر صفات نشان دادند. به طور کلی از نتایج این تحقیق می­توان وجود تنوع به‌ویژه تنوع درون جمعیتی در صفات مورفولوژیک برگ گونه داغداغان را استنتاج نمود. همچنین می­توان از صفات طول دمبرگ ، عرض منقارک و تعداد دندانه­ها به دلیل تأثیر­پذیری کمتر از شرایط محیطی به عنوان صفاتی متمایز کننده در تفکیک گونه­های داغداغان از یکدیگر استفاده نمود.