بررسی تنوع ژنتیکی جمعیت¬های شمشاد در شمال ایران با نشانگرهای ISSR

Abstract

ارزیابی دقیق مقدار و پراکنش تنوع ژنتیکی در گونه‌های نادر و در معرض خطر به منظور تدوین راهبرد حفاظت و استفاده از منابع ژنتیکی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. به‌منظور مطالعه تنوع ژنتیکی بین و درون‌ جمعیتی از سه جمعیت طبیعی شمشاد (<em>Buxus hyrcana </em>Pojark.) در شمال کشور (بندرگز، نوشهر و گرگان) و با استفاده از نشانگرهای ISSR استفاده شد. از هر جمعیت 20 نمونه تصادفی انتخاب گردید، DNA آنها با استفاده از 10 آغازگر ISSR در واکنش PCR تکثیر شده و الگوی الکتروفورزی آنها بدست آمد. سپس پارامترهای ژنتیک جمعیت براساس امتیازهای عددی مربوطه محاسبه گردید. نتایج نشان داد که تنوع ژنتیکی مطلوبی (1/34 درصد) در جمعیت‌های مورد مطالعه وجود داشت. اما سهم تنوع ژنتیکی داخل جمعیتی در تنوع ژنتیکی کل بیشتر از سهم تنوع ژنتیکی بین جمعیتی برآورد گردید (73 درصد در مقابل 27 درصد). براساس ضریب تشابه Nei، شباهت ژنتیکی نسبتاً بالایی (%88-74) بین جمعیت­ها وجود داشت. کمترین فاصله ژنتیکی (2/13 درصد) بین جمعیت بندرگز و گرگان و بیشترین فاصله ژنتیکی (1/30 درصد) بین جمعیت گرگان و نوشهر مشاهده شد. براساس تجزیه خوشه‌ای با روش UPGMA دو جمعیت بندرگز و گرگان در یک گروه قرار ‌گرفتند که نشان‌دهنده قرابت ژنتیکی بیشتر آنها می‌باشد و این گروه‌بندی با توزیع جغرافیایی این سه رویشگاه تطابق داشت. بررسی تعادل ژنتیکی هاردی- وینبرگ نشان داد که جمعیت بندرگز دارای بیشترین تعادل ژنتیکی در مقرهای ژنی مختلف بود (حدود 9/78 درصد مقرهای ژنی)، درحالی‌که دو جمعیت دیگر در وضعیت تعادل متوسطی قرار داشتند (به‌ترتیب 58 و 63 درصد مقرهای ژنی جمعیت نوشهر و گرگان). عدم تعادل ژنی در دو جمعیت اخیر می‌تواند ناشی از تخریب شدیدتر جنگل­ها و از دست رفتن ذخایر توارثی گونه شمشاد در این مناطق ­باشد. با توجه به نتایج این تحقیق، می­توان بیان داشت که نشانگرهای ISSR برای مطالعه تنوع ژنتیکی و بررسی ژنتیک جمعیت گونه شمشاد در جنگل‌های شمال کشور کارآمد و قابل اعتماد می­باشند.