واکاوی ارتباط وضعیت بهره‌برداری از سامانه‌های آبیاری با میزان آگاهی و مهارت کشاورزان (مطالعه موردی: استان قزوین)

Abstract

در حال حاضر کمبود آب یکی از مشکلات تولید مواد غذایی است و در این بین کشاورزی وابسته به آبیاری تأثیر زیادی بر امنیت غذایی دارد. ارتقای سطح دانش و مهارت منابع انسانی از عوامل مهم برای بهبود مصرف بهینه آب در بخش کشاورزی است. این پژوهش به منظور بررسی ارتباط بین وضعیت بهره‌برداری از سامانه‌های آبیاری با میزان آگاهی و مهارت کشاورزان در استان قزوین انجام شد. 18 شاخص کیفی و 88 گویه آموزشی شناسایی شدند. ابزار پیمایش روش دلفی بوده و تحلیل همبستگی به روش آزمون همبستگی پیرسون انجام شد. یافته‌های این پژوهش نشان داد وضعیت بهره‌برداری از سامانه‌های آبیاری سطحی از نظر "کشاورزان"، "صاحب‌نظران" و "آموزشگران" به ترتیب دارای امتیاز 15/1±38/3، 03/1±82/2 و 82/0±05/2 (از امتیاز کل 5) برای زارعان و 06/1±63/3، 94/0±17/2 و 93/0±19/2 برای باغداران بود. وضعیت بهره‌برداری از سامانه‌های آبیاری تحت‌فشار از نظر سه دیدگاه بیان‌شده به ترتیب دارای امتیاز 16/1±74/3، 72/0±55/2 و 76/0±62/2 (از امتیاز کل 5) برای زارعان و 06/1±07/4، 64/0±54/2 و 69/0±61/2 برای باغداران است که نشان می‌دهد وضعیت بهره‌برداری از سامانه‌های آبیاری به‌ویژه از نظر صاحب‌نظران و آموزشگران در وضعیت متوسط به پایین قرار دارند. اختلاف‌نظر معنادار بین کشاورزان با صاحب‌نظران و آموزشگران نشان از اطلاع ناکافی آنان از اصول بهره‌برداری صحیح از سامانه‌های آبیاری داشته است. همچنین، میزان آگاهی و مهارت کشاورزان دارای امتیاز 77/0±39/3 شد و وضعیت بهره‌برداری از سامانه‌های آبیاری (سطحی و تحت‎فشار) دارای امتیاز 86/0±53/3 بوده است. میزان همبستگی (پیرسون) دو متغیر "میزان آگاهی و مهارت کشاورزان" و "وضعیت بهره‌برداری از سامانه‌های آبیاری" 561/0 (در سطح اطمینان 99%) بوده است. این همبستگی، اهمیت و ضرورت بالای آموزش کشاورزان در زمینه‌های شناخت، طراحی و بهره‌برداری از سامانهَ‌های آبیاری را نشان می‌دهد. همچنین، در راستای توانمندسازی کشاورزان برای سازگاری با کم‌آبی‌، سرمایه‌گذاری در بخش آموزش کشاورزان بسیار تعیین‌کننده است.