ارزیابی زیستی پراکنش جلبک‌های سنگ‌زی؛ رویکردی کاربردی در پایش کیفیت آب رودخانه‌ها (مطالعات موردی در رودخانه‌های بوژان و خرو)

Abstract

هم­زمان با توسعه فعالیت­های صنعتی و کشاورزی و کاهش کمی و کیفی منابع آب، ارزیابی کیفیت آب­های سطحی اهمیت روز افزونی یافته است. با توجه به محدودیت­های روش­های متداول، به­منظور ارزیابی کیفیت آب­های سطحی می­توان از روش­های جایگزین استفاده نمود. به عنوان مثال، پایش زیستی به کمک جوامع جلبکی، شاخص مناسبی برای ارزیابی کیفیت منابع آب سطحی هستند. لذا در مطالعه حاضر رابطه بین جمعیت جلبک­های سنگ­زی و غلظت باقی­مانده­های مواد مغذی نظیر نیترات، نیتریت، فسفات، سولفات و آهن در رودخانه­های بوژان و خرو از توابع شهرستان نیشابور در خلال سال­های 1396 تا 1397 تعیین شد. شاخص کیفیت IRWQI_SC برای رودخانه بوژان و خرو در سال­های مورد مطالعه به­ترتیب، 03/50، 65/66 و 66/47، 69/55 محاسبه شد که در محدوده متوسط تا نسبتاً خوب قرار گرفت. اختلاف معنا­داری در غلظت آلاینده­هایی نظیر آهن و فسفات در رودخانه بوژان به ثبت رسید. منشأ احتمالی ترکیبات آهن می تواند پساب باغات روستای بوژان باشد. این باغات با کود سکوسترن آهن به­صورت غیرعلمی کوددهی شده­اند. با توجه به نقش این عوامل در تحریک رشد جوامع جلبکی، میزان پراکنش جلبک­های سنگ­زی در رودخانه بوژان به مراتب بیشتر از رودخانه خرو مشاهده شد. بنابراین بررسی تغییرات جوامع جلبکی به­عنوان یک شاخص­­ نشانگر زیستی مناسب می­تواند برای ارزیابی و پیش­بینی حضور باقی­مانده­هایی از جمله فسفات و آهن در منابع آبی مفید باشد. نتایج این تحقیق امکان مدیریت دقیق­تر توصیه­های کودی باغات و همچنین پساب ورودی به رودخانه را به کمک مطالعه پراکنش جوامع جلبکی فراهم می­آورد.