اثر متقابل تنش آبی و کود بر عملکرد محصول و بهره‌وری آب گندم در شرایط شور

Abstract

در این پژوهش اثر متقابل تنش رطوبتی در مراحل مختلف رشد و مصرف کودهای نیتروژن و پتاسیم در شرایط شور بر عملکرد محصول و بهره­وری آب گندم بررسی ‌گردید. این مطالعه در قالب طرح کرت خرد شده بر پایه بلوک­های کامل تصادفی با پنج تیمار آبیاری به­عنوان کرت اصلی، چهار تیمار کودی به­عنوان کرت فرعی و در چهار تکرار به مدت سه سال (1390-1393) در منطقه خسروشاه استان آذربایجان شرقی انجام شد. تیمارهای آبیاری شامل آبیاری در تمام مراحل رشد (I₁)، قطع آب در مرحله ساقه رفتن (I₂)، قطع آب در مرحله گل­دهی (I₃)، قطع آب در مرحله شیری شدن (I₄) و قطع آب در دو مرحله شیری و خمیری شدن (I₅) بود. تیمارهای کودی عبارت بودند از: توصیه کودی منطقه (F₁)، نیتروژن و پتاسیم 30 درصد بیشتر از توصیه (F₂)، نیتروژن و پتاسیم 30 درصد کمتر از توصیه (F₃) و نیتروژن 30 درصد کمتر و پتاسیم به اندازه‌ی توصیه منطقه (F₄). نتایج نشان داد اختلاف عملکرد دانه بین تیمار آبیاری I₃ و بقیه‌ی تیمارها معنی‌دار بوده و تیمار I₁ با 2865 کیلوگرم بر هکتار بیشترین و تیمار I₃ با 2028 کیلوگرم بر هکتار کمترین عملکرد را داشتند. از نظر بهره­وری آب اختلاف بین تیمارهای آبیاری معنی‌دار بوده و تیمار I₅ با متوسط 42/1 کیلوگرم بر مترمکعب بیشترین و تیمار I₃ با 71/0 کیلوگرم بر مترمکعب کمترین بهره­وری را به خود اختصاص دادند. از نظر عملکرد بیولوژیک و بهره­وری آب براساس عملکرد بیولوژیک در بین تیمارهای کودی تیمار F₃ کمترین عملکرد را داشت. از نظر عملکرد دانه، بهره­وری آب بر پایه عملکرد دانه، میزان پروتئین دانه و غلظت عناصر دانه اختلاف بین تیمارهای کودی معنی­دار نبود. در شرایط محدودیت آب و شوری محیط ریشه که عملکرد را محدود می­کند، حذف آبیاری­های مراحل شیری و خمیری و مصرف نیتروژن و پتاسیم به مقدار توصیه شده برای گندم در منطقه قابل توصیه است.