کاربرد برنامه‌ریزی سازشی و شاخص‌های فازی- مکانی در ارزیابی سناریوهای تخصیص آب، (مطالعه موردی: حوضه ارس)

Abstract

در مدیریت به هم پیوسته منابع آب، ارزیابی سناریوهای تخصیص آب پیچیده و از اهمیت بالایی برخوردار است. شاخص­های متفاوت و بعضاً متناقضی در مدیریت منابع آب مطرح­اند و این شاخص­ها مقادیر متفاوت در مکان‌های مختلف حوضه دارند. لذا ارزیابی سناریوهای تخصیص آب مستلزم انجام تحلیل­های چندمعیاره مکانی می­باشد. هدف مقاله حاضر، ارزیابی سناریوهای تخصیص منابع آب با استفاده از یک سیستم پشتیبان تصمیم­گیری مکانی بود. لذا برنامه­ریزی سازشی با شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی در حوضه ارس بکار برده شد. در گام اول، شاخص­ها به دو صورت توده­ای و توزیعی با وزن یکسان و در گام دوم به طور نمونه حساسیت روش برنامه­ریزی سازشی به تغییر وزن یکی از شاخص­ها با حفظ وزن مساوی برای سایر شاخص­ها تحلیل شد. در گام سوم تصمیم­گیری گروهی و فازی برای تعیین وزن شاخص­ها اعمال و سپس سناریوهای یک تا پنج به ترتیب، حائز رتبه­های پنجم، سوم، دوم، یکم و چهارم شدند. نتایج نشان داد که اعمال توزیع مکانی شاخص­ها هم بر امتیاز و هم بر رتبه سناریوهای تخصیص منابع آب تأثیر قابل ملاحظه دارد. به طوری که ضریب همبستگی اسپیرمن رتبه­بندی ناشی از به‌کارگیری دو شاخص توزیعی و توده­ای معادل 6/0 به دست آمد. همچنین استفاده از روش برنامه­ریزی سازشی، وزن گروهی-فازی و شاخص توزیعی، منجر به تغییر رتبه­بندی و کاهش ضریب همبستگی تا میزان 2/0 می­شود. نظر به تأثیرگذاری پارامترهای نوع شاخص­ها و وزن گروهی- فازی آن‌ها بر نتایج رتبه­بندی سناریوها، عدم لحاظ دو پارامتر مذکور می­تواند منجر به عدم قطعیت قابل توجه در فرآیند ارزیابی سناریوها شود. لذا ضروری است توزیع مکانی مقادیر لحاظ شود و تصمیم‌گیری گروهی- فازی در تعیین وزن شاخص­های ارزیابی به کار برده شود.