تحلیل الگوی توالی دبی جریان ماهانه با استفاده از روش آنالیز توانی در تعدادی از ایستگاه‌های هیدرومتری استان مازندران

Abstract

ارزیابی دوره‌های خشک و مرطوب هیدرولوژیک به‌عنوان ضرورت و مبنای اولیه برنامه‌ریزی و مدیریت منابع آب می‌باشد که نیازمند درک و مطالعه وقوع خشکسالی‌ها است. هدف از این پژوهش استفاده از روش آنالیز توانی (Power Laws Analysis) و تحلیل الگوهای دوره‌های کم‌آبی و پرآبی جریان رودخانه‌ای در تعدادی از ایستگاه‌های استان مازندران می‌باشد. بدین منظور، خصوصیات دوره‌های کم‌آبی و پرآبی در سری‌های زمانی دبی ماهانه در 26 ایستگاه هیدرومتری استان مازندران طی دوره آماری 36 ساله مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در همین راستا میانگین ماهانه دبی، حد آستانه و نیز شروع و پایان دوره‌های کم‌آبی و پرآبی محاسبه و سپس تعداد دنباله‌ها در توالی وقوع دوره‌های کم‌آبی و پرآبی در دوره‌های 1 تا 41 ماهه مشخص گردید. نتایج نشان داد که بین شدت وقوع و تداوم دوره‌های کم‌آبی و پرآبی رابطه مستقیم وجود دارد. کم‌ترین شدت دوره‌های کم‌آبی و پرآبی مربوط به ایستگاه‌های پلور و هنیسک به‌ترتیب با مقادیر شیب خط 87/0- و 29/1- در جنوب‌غربی و غرب استان می‌باشند. براساس نتایج، بیش‌ترین تداوم جریان با مقادیر 09/122 و 89/145 برای دوره‌های‌ کم‌آبی و پرآبی در ایستگاه قرآن‌تالار در مرکز استان به‌وقوع پیوسته است. به‌عبارتی می‌توان گفت که ایستگاه‌های واقع در سرشاخه اصلی جنوب‌شرقی و مرکز مازندران دارای تداوم جریان کم‌آبی و پرآبی بیش‌تری در مقایسه با سایر ایستگاه‌ها هستند. نزدیکی ابر نقاط به خط مستقیم و خطوط نزدیک یا موازی بدون تقاطع در استان مازندران بیان‌گر وجود رژیم همگن دوره‌های کم‌آبی و پرآبی بوده و تغییرات قابل ملاحظه زمانی در آن‌ها چندان مشاهده نمی‌شود. در این خصوص می‌توان بر قابلیت استخراج الگوی تناوب دبی ماهانه و تداوم آن براساس روش آنالیز توانی اشاره نمود. نتایج می‌تواند در تعیین مناطق با تداوم بالای خشکسالی جریان و نیز وقوع خشکسالی‌های شدید و برنامه‌ریزی مدیریت منابع آب سطحی مورد استفاده قرار گیرد.