واکنش ارقام مختلف کلزا با تیپ رشد زمستانه به تنش کمبود فسفر

Abstract

فسفر به دلیل حلالیت و تحرک اندک در خاک‌های زراعی دنیا و نقش حیاتی ترکیبات آن در متابولیسم سلول گیاهی، به‌عنوان عنصر غذایی پرمصرف برای گیاه در نظر گرفته می‌شود. شناسایی رقم‌هایی از گیاهان که به‌صورت کارآمدی بتوانند فسفر را جذب و مصرف کنند، می‌تواند باعث کاهش هزینه مالی و زیست‌محیطی کاربرد کودهای فسفره گردد. کلزا به‌عنوان گیاه دانه روغنی در سطح وسیعی در جهان و نیز در ایران کشت می‌گردد. در این تحقیق گلخانه‌ای، کارایی جذب و مصرف فسفر هفت رقم کلزا با تیپ رشد زمستانه (Talaye, Okapi, L72, Gabriela, Karaj, Brutus, Elvis) در دو سطح فسفر صفر و 80 میلی‌گرم در کیلوگرم فسفر از منبع مونوپتاسیم­فسفات در خاکی با مقدار فسفر قابل‌دسترس 6/4 میلی‌گرم در کیلوگرم خاک، در طرح کاملاً تصادفی در قالب فاکتوریل مورد بررسی قرار گرفت. شاخص‌های وزن خشک اندام هوایی، سطح برگ، حجم و وزن خشک ‌ریشه، جذب عناصر فسفر و کلسیم در ریشه و اندام هوایی اندازه‌گیری گردید. برای به­دست آوردن خاک ریزوسفری و غیر ریزوسفری از تکنیک رایزوبگ استفاده شد. بر اساس نتایج، ارقام ازلحاظ تولید بیوماس، جذب فسفر و کلسیم، کارایی جذب و کارایی استفاده، تفاوت معنی‌داری با یکدیگر داشتند. فسفر کارایی از 615/0 در رقم Gabriela تا 248/0 در رقم Elvis متغیر بود و کارایی جذب فسفر ارقام کلزا نیز از 469/0 در رقم Gabriela تا 157/0 در رقم Elvis متغیر بود و روند عکس آن در مورد شاخص تنش فسفر وجود داشت. مقدار pH خاک درون و بیرون رایزوبگ در شرایط فراهمی فسفر، تفاوت معنی­دار داشت. به نظر می‌رسد که فسفر کارایی و تولید ماده خشک در زمان کمبود فسفر این ارقام، بیشتر وابسته به کارایی آن‌ها در جذب فسفر و نیز وابسته به جذب بیشتر کلسیم آن‌ها از طریق افزایش حجم سیستم ریشه و افزایش توانایی تحرک و جذب فسفر خاک باشد.