اثر تغییرات کاربری اراضی بر هیدرولوژی حوضة آبریز آجی‌چای و ورودی آن به دریاچه ارومیه

Abstract

دریاچة ارومیه بزرگ‌ترین دریاچة داخل کشور است که در سال‏های اخیر تراز سطح آب آن به میزان چشمگیری کاهش یافته است. تغییر اقلیم، خشک‌سالی‏های مستمر، توسعة سطح زیر کشت، تغییر کاربری اراضی، و احداث سدها از دلایل این مشکل شناخته شده است. ولی کمتر مستندات و ادلة علمی ارائه کرده‌اند. تحقیق حاضر با این نگاه به این مهم می‌پردازد و در این زمینه اثر تغییرات کاربری اراضی را بر ورودی رودخانة آجی‏چای به دریاچه بررسی می‌کند. بدین منظور از مدل‏ مفهومی SWAT همراه اطلاعات زمینی ایستگاه‏های باران‌سنجی، دماسنجی، آب‌سنجی، و ماهواره‏ای استفاده شد. برای بررسی اثر تغییرات کاربری اراضی، نقشه‏های تهیه‌شده با تصاویر Landsat سال‏های 1976، 1989، 2002، و 2008 به ‌عنوان ورودی به مدل SWAT معرفی و با اطلاعات ورودی یکسان مدل‏ در محدودة سال کاربری واسنجی شد. مدل برای سال‏های 1976 تا 2008 به صورت ماهیانه اجرا شد. نتایج خروجی مدل با چهار نقشة کاربری اراضی حاکی از کاهش قابل توجه حجم آب خروجی از حوضه به میزان 51 درصد و افزایش تبخیر و تعرق واقعی به میزان 13 درصد طی این سال‏ها بود. به طور کلی نتایج این تحقیق نشان داد تغییر کاربری اراضی در سه دهة گذشته بر کاهش تراز آب دریاچة ارومیه نقشی مهم داشته است.