تحول خاکها و کانیهای رسی آن در اثر زهکشی و کاربری در آبرفتهای حاشیه رودخانه کارون

Abstract

برای بررسی تنوع خاک‌ها و کانی‌های رسی و تحولات آن در خاک‌های آبرفتی رودخانه کارون، نمونه‌های خاک و کانی‌های رسی 14 خاکرخ در مسیر شرقی رودخانه کارون با فواصل یک کیلومتر با تفاوت‌هایی در وضعیت زهکشی و کاربری اراضی بررسی شد. نتایج نشان داد با افزایش فاصله از رودخانه، به‌دلیل کم شدن کشت و کار و ضعف زهکشی، شوری خاک افزایش و مواد آلی کاهش یافته است. همه خاک‌ها دارای افق سطحی اکریک و در عمق نیز، حداکثر تحول خاک به تشکیل افق کمبیک با ایجاد ساختمان و در برخی از خاک‌ها نیز تشکیل افق سالیک محدود می‌شد. مطالعه کانی‌شناسی حضور کلریت، ایلیت، کائولینیت، ورمی‌کولیت، اسمکتیت و کوارتز را نشان داد. با توجه به شواهد، کانی‌های کائولینیت، ایلیت، کلریت و کوارتز موروثی بود. در خاک‌های مجاور رودخانه، کانی‌های ورمی‌کولیت در اثر تحول ایلیت ناشی از حذف پتاسیم و کانی اسمکتیت نیز در افق‌های سطحی این خاک‌ها از تحول ایلایت، کلریت و یا پالیگورسکایت تشکیل شده بود. تخلیه پتاسیم از خاک را می توان به رطوبت بیشتر در ادوار گذشته نیز مرتبط دانست. در اثر این تحول، از شدت کانی‌های ایلیت و کلریت در افق‌های سطحی کاسته شده بود. در ارضی دارای شرایط نامناسب زهکشی و واکنش خاک بالا و منیزیم زیاد، اسمکتیت در اعماق خاک تشکیل شده بود که از نوع کانی‌های تری اکتاهدرال بود. در این خاک‌ها روندی از کاهش کانی‌های ایلیت و یا ورمیکولیت از سطح به عمق ملاحظه نشد.