ارزیابی سیستم‌های آبیاری دشت قزوین با تعیین راندمان های آبیاری کلاسیک و نئوکلاسیک

Abstract

راندمان آبیاری یکی از ‏شاخص‏های مهم ارزیابی سیستم‏های آبیاری است. هدف این پژوهش ارزیابی سیستم‌های آبیاری سطحی و تحت فشار با روش نئوکلاسیک راندمان (راندمان خالص و راندمان مؤثر) و مقایسة نتایج به‌دست‌آمده با نتایج ارزیابی سیستم‏ها به روش کلاسیک است. بدین‌منظور، 2000 هکتار از اراضی تحت پوشش شبکة آبیاری قزوین، که انواع مختلفی از سیستم‏های آبیاری را شامل می‌شود، انتخاب شد. ارزیابی سیستم‏ها طی دو مرحله، اوایل و اواسط، از مرحلة رشد در طول تابستان 1390ـ1391، انجام شد. نتایج نشان داد که راندمان کلاسیک آبیاری در روش سطحی در مراحل ابتدایی و اواسط رشد به‌ترتیب برابر با 9_/5 و 8_/27 درصد است. همچنین، در روش بارانی، پایین‌ترین مقادیر نتایج این ارزیابی به روش خطی مربوط بود ( 8_/11 و 6_/45 درصد به‌ترتیب در مراحل اولیه و اواسط رشد). بیشترین تفاوت مقادیر راندمان خالص و راندمان کلاسیک به سیستم آبیاری سطحی‌ـ جویچه‏ای مربوط بود (2_/41 و 9_/44 درصد به‌ترتیب در مراحل اولیه و اواسط رشد). در همة سیستم‏های آبیاریِ بررسی‌شده و در هر دو مرحلة ارزیابی، مقادیر راندمان مؤثر نسبت به راندمان خالص کمتر بود و مقادیر این تفاوت در سیستم آبیاری سطحی‌ـ جویچه‏ای 1_/37 و 2_/22 درصد، به‌ترتیب در مراحل اولیه و اواسط رشد به‌دست آمد. نتایج به‌دست‌آمده در این پژوهش نشان داد راندمان مؤثر بیان بهتری در زمینة مناسب‌بودن مدیریت آبیاری در مقیاس مزرعه و نحوة انجام‌دادن آبیاری دارد؛ در‌حالی‌که راندمان خالص فقط مفهوم استفادة مجدد از تلفات مفید را در مقیاس مکانیِ بزرگ‌تر از مزرعه لحاظ می‏کند.