تأثیر برهم‌کنش دزهای علف‌کش و ضریب خسارت سطح برگ در رقابت علف‌های‌هرز توق و تاج خروس با ذرت

Abstract

ضریب خسارت سطح برگ (λ) یعنی به ازا هر واحد افزایش در سطح برگ چقدر بر توان رقابتی علف هرز افزوده می شود. این پارامتر در بسیاری از مطالعات علیرغم اذعان به تغییرات آن، ثابت درنظر گرفته شده است. هدف این تحقیق، بررسی برهم‌کنش این پارامتر با دزهای علف‌کش است که بعنوان یک عامل خارجی در تعاملات علف هرز-گیاه زراعی وارد می شود. آزمایش مزرعه‌ای طی دوسال بمنظور شناخت تغییرات شاخص‌های مربوط به ذرت، توق و تاج خروس در بازه‌ای از دزهای علف‌کش اجرا شد. 5 دز علف‌کش نیکوسولفورون بعنوان کرت‌های اصلی و 16 ترکیب تراکمی شامل 4 تراکم تاج خروس × 4 تراکم توق بصورت فاکتوریل در کرت‌های فرعی در قالب یک طرح اسپلیت فاکتوریل تک تکراره طراحی شد. برای تاج خروس تا 50 درصد دز کامل که هنوز سطح برگ براساس تابع دز- پاسخ روندی کاهشی را طی می کرد پارامتر λ تقریباً ثابت بود. برای توق مقدار پارامتر λ در دزهای صفر و 25 درصد دز کامل، ثابت بود. اما در دز 50 درصد، جهشی چشمگیر رخ داد و مقدار پارامتر λ به شدت افزایش نشان داد. پس از آن با افزایش دز علف‌کش به دز 75 درصد دز کامل و نیز اعمال دز توصیه شده دوباره پارامتر دچار کاهش شد و به سطح دزهای صفر و 25 درصد برگشت. مدل گاوس بخوبی تغییرات ضریب خسارت توق در برابر دز علف‌کش را توصیف نمود. کاربرد دز نصف باعث سوختن ساقه‌ی اصلی توق شد و در پی آن رشد شاخه‌های فرعی افزایش یافت. به نظر می رسد حذف جوانه انتهایی روی ساقه اصلی باعث رشد و شاخه دهی بیشتر جوانه‌های فرعی شد. بطور خلاصه مهمترین عوامل در افزایش ضریب خسارت سطح برگ توق عبارتند از: دز علف‌کش مهمترین عامل مستقیم در کاهش ارتفاع توق، کاهش ارتفاع مهمترین فاکتور افزایش دهنده‌ نسبت ارتفاع شاخه‌های فرعی به ساقه‌ی اصلی (XL/M)، افزایش XL/M مهمترین عامل افزایش تراکم سطح برگ در بالاترین نقطه کانوپی و این شاخص نیز عامل مستقیم افزایش ضریب خسارت سطح برگ در توق بوده است. توجه به اثر ضریب خسارت سطح برگ در فرایند توسعه‌ی مدل‌هایی که دز علف‌کش بعنوان اهرمی باعث ایجاد نوسان در این ضریب می‌شود می‌تواند در افزایش توان توصیفی و پیش بینی این مدل‌ها و در نتیجه توصیه‌های دقیق‌تر مدیریتی مؤثر باشد.