تاثیر سیاست‌های پان‌ترکیستی در روابط جمهوری آذربایجان با ایران

Abstract

جمهوری آذربایجان تا پیش از جنگ‌های ایران و روسیۀ تزاری و تحمیل قراردادهای گلستان و ترکمنچای در سال‌های 1813 و 1828 میلادی بخشی از سرزمین ایران بود. شواهد تاریخی نیز نشان می‌دهد که این جدایی بر خلاف جدایی بسیاری از مناطق دیگر جهان -که بر اثر استقلال‌خواهی درونی مردم مناطق یک کشور رخ داده- نبود و بیشتر حاصل قدرت‌طلبی یک قدرت امپریالیستی بود و تحولات بعدی نیز باعث شد که در سال 1918 با نام آذربایجان استقلال پیدا کند. این استقلال خیلی به درازا نکشید و در سال 1920 این کشور به بخشی از اتحاد جماهیر شوروی تبدیل شد. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991، جمهوری آذربایجان مجدداً به عنوان یک کشور مستقل درآمد. حاکمان این کشور تازه‌تاسیس از همان ابتدا سعی کردند علی‌رغم پیوند بنیادین این کشور با فرهنگ و تمدن ایرانی، هویت کاملاً مستقلی را برای خود، کشور، تاریخ، فرهنگ و مردم آن بسازند. این امر سبب گردید مقامات باکو هر چه بیشتر سیاست‌های پان‌ترکیستی را مورد توجه قرار دهند و همین عامل باعث شد روابط دو کشور ایران و جمهوری آذربایجان از همان ابتدا روابط نسبتاً تنش‌آلودی شود. حال این پرسش مطرح می‌گردد که عامل سیاست‌های پان‌ترکیستی چه تاثیری در روابط بین دو کشور داشته است؟ در پاسخ به این پرسش، فرضیۀ اصلی مقالۀ حاضر این است که سیاست‌های پان‌ترکیستی در عرصه‌های گوناگون در جمهوری آذربایجان عامل اصلی امنیتی شدن روابط ایران و جمهوری آذربایجان بوده است. روش‌‌ تجزیه و تحلیل اطلاعات در این پژوهش، روش تبیینی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای است.