امکان‌سنجی نظریه بسیح منابع در انقلاب‌های تونس و لیبی

Abstract

مطالعه انقلاب‌های سیاسی و اجتماعی از مهم‌ترین حوزه‌های پژوهشی در علوم اجتماعی است. وقوع انقلاب‌ها در جوامع، زمینه مناسبی برای تحقیقات علمی و اصلاح نظریه‌های انقلاب به وجود آورده است. از اینرو متفکران اجتماعی و جامعه‌شناس همواره تلاش می‌کنند، علل وقوع جنبش‌های احتماعی انقلاب‌ها را کشف کنند. حاصل تلاش علمی آنها تدوین نظریه‌های مختلفی برای تبیین این پدیده‌ی اجتماعی است. تا دهه‌های پیش، توجه نظریه پردازان جامعه شناس و علوم سیاسی، به مطالعه انقلاب‌های کبیر معطوف بود، اما با انقلاب اسلامی در ایران، ضعف نظریات در تبیین انقلاب‌ها آشکار شد. این امر موجب تحول و چرخش در زمینه‌ مطالعات انقلاب‌های جدید گشت. از حمله نظریات مهم در زمینه تبیین انقلاب، می‌توان به نظریه بسیح منابع چارلز تیلی اشاره کرد، که از مهمترین نظریه‌های ساختاری انقلاب است. ون بسیج منابع مدعیان جدید قدرت در جامعه می‌داند. این مسئله در انقلاب‌های تونس و لیبی به خوبی مشهود است. هدف این مقاله بررسی زمینه‌های انقلاب در کشورهای تونس و لیبی، با استفاده از الگوی بسیج منابع است. همچنین یافتن پاسخی برای این پرسش؛ که انقلاب‌های تونس و لیبی تا چه میزان با نظریه مذکور هماهنگی دارد؟ یافته‌ها نشان می‌دهد، این انقلاب‌ها به میزان قابل توجهی از الگوی تیلی تبعیت می‌کنند. انقلاب تونس و لیبی در مرحله بسیج منابع، تابع الگوی مورد نظر تیلی هستند، و در وضعیت انقلابی با بسیج منابع به هدف خود که همان سرنگونی نظام حاکم بود، رسیدند. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و بر پایه گزارش‌های روزنامه‌ها و کتب نوشته شده است.