روایت‌های‌ تاریخی و حافظه جمعی؛ خلق هویت یا تشدید درگیری‌های قومی در قفقاز جنوبی

Abstract

روایت‌هایی که از حقایق رخ داده در گذر زمان مورد پذیرش همگان قرار می‌گیرند، به تدریج حافظه جمعی یک ملت یا یک گروه قومی را شکل می‌دهند. این حافظه جمعی به تدریج و در برخورد با سایر ملت‌ها و یا گروه‌ها، متصلب و تغییرناپذیر می‌شوند. به ویژه اگر دو گروه رقیب در یک کشور و یا منطقه، موجودیت خود را در کسب پذیرش قاطع از روایت خود از واقعیت‌های مشترک تاریخی بیابند. به طور کلی اسطوره‌ها، روایت‌های تاریخی و حافظه جمعی به عنوان ابزاری برای شکل‌دهی به هویت قومی و ملی در جوامع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. این امر، کارکرد مثبت روایت‌های موجود از وقایع تاریخی هستند. اما این ابزارها در بسیاری از مناطق و در میان بسیاری از گروه‌های قومی علاوه بر هویت‌سازی، کاربردی دیگر یافته و به عنوان ابزاری برای تغییر موازنه در درگیری‌ها به ویژه برخوردهای تاریخی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بر همین اساس، مطالعه حاضر بر کارکرد دوگانه روایت‌های تاریخی که در برخوردهای قومی مهم در قفقاز جنوبی مورد استفاده قرار گرفته، تمرکز داشته است. این روایت‌ها در درک شکل‌گیری و تداوم درگیری‌های قومی- سرزمینی در این منطقه اهمیت بسزایی خواهد داشت. از این رو در مقاله پیش‌رو در پاسخ به این پرسش که روایت‌های تاریخی و حافظه جمعی چه تأثیری بر روند درگیری‌های قومی در قفقاز جنوبی داشته است؟ در کنار بررسی نقشی که اسطوره‌سازی، روایت‌های تاریخی و حافظه جمعی در شکل‌گیری هویت قومی در منطقه قفقاز جنوبی داشته‌اند، به تأثیر این عوامل بر تشدید مهم‌ترین درگیری‌های قومی در این منطقه پرداخته شده است.