الگوی جهاد در قرآن و ظرفیت‎های راهبردی آن در حل بحران‎های جهان اسلام

Abstract

با وجود بحران‎های متعدد در جهان اسلام، این پرسش مطرح می‎شود که برنامه‎ عملی <em>قرآن</em> برای برون‎رفت از این بحران‎ها چیست. می‎توان گفت الگوی جهاد یکی از محوری‎ترین برنامه‎‎هایی است که ظرفیت‎های راهبردی و نقش تعیین‎کننده‎ای در حل بحران‎های خرد و کلان جهان اسلام دارد. به‎رغم وجود پژوهش‎های گسترده درباره جهاد در <em>قرآن</em>، تاکنون الگوی جهاد به ترتیبی که در <em>قرآن</em> بیان شده تدوین نگردیده است. در این پژوهش با اتکا به نظام معرفت‎شناسی اسلامی با رویکرد تفسیر موضوعی و روش منطقی تولید نظریه، الگوی جهاد برای نخستین‎بار به‎صورت مدون تبیین شده است. یافته مقاله این‎چنین قابل ارائه است که سازه مفهومی الگوی جهاد بر مفاهیم سه‎گانه «موقعیت»، «توان» و «تکلیف» بنا شده است و ساختار اجرایی الگوی جهاد راهبردهای چهارگانه تبیین، تجهیز، تحریک و تهدید (اقدام و عمل) را دربرمی‎گیرد که به‎صورت فرایندی با الهام از مفاهیم سه‎گانه، اولویت عملکردی پیدا می‎کنند. پویایی الگوی جهاد، مبتنی بر چرخه تلاش جهت انجام تکلیف و چرخه تلاش جهت بهبود موقعیت، دور پویا و قدرتِ محرکه‎ای را ایجاد می‎کند که امنیت و سعادت جوامع اسلامی را به ارمغان می‎آورد.