تحلیل کاربرد گزاره‌های معنایی بخل در آیات و روایات

Abstract

به‌عنوان یکی از صفات نکوهیده، در آیات و روایات و نیز در حوزۀ لغت‌شناسی، علم اخلاق و عرفان از دیرباز مطرح است و این علوم هر یک به نوبۀ خود سعی در ارائۀ معنایی از آن داشته­اند. اگر چه مفهوم بخل در تمامی علوم دارای اصل معنایی یکسانی است، امّا در تعیین مصداق معنایی آن، میان قرآن و روایات با دیگر علوم تفاوت بسیار وجود دارد. مقالۀ حاضر کوششی است در جهت تبیین مصادیق معنایی واژۀ بخل از منظر دین و سعی دارد تفاوت­های مفهومی این واژه را در نگرش متون دینی با کاربرد آن در زبان عربی به تصویر بکشد که ثمرۀ آن دستیابی به مصادیقی است که تنها از منظر دین در دایرۀ مفهوم بخل می‌گنجد و فرا­تر از آن، رسیدن به بار معنایی مثبتی است که بر خلاف کاربرد لغوی، تنها در مفهوم روایی بر این واژه حمل می­شود و نشان می‌دهد که رابطۀ این دو حوزه در مفهوم بخل، عموم و خصوص مطلق است.