ریخت‌شناسی روایات قرآنی در کشف کارکردهای معنایی و اجتماعی، تحلیل موردی روایت موسی و سامری

Abstract

چکیده<br /> در این پژوهش، ریخت‌شناسی روایت موسی^‏(ع) و سامری در دو کلان‌سطح داستان و کلام در چهارچوب نظریة سیمور چتمن و واکاوی لایه‏های سطحی و بالایی روایت همچون رویدادها، زمینة داستان، شخصیت‏‏ها، نحوة انتخاب واژگان و ساختار جملات، محور وقوع و محور نقل، کانونی‌سازی و زاویة دید در جهت دستیابی به سطوح عمیق معنایی روایت و کارکرد این روایت با رویکرد درزمانی در بخش‏های فرهنگی و اجتماعیِ جامعة عصر نزول و سایر جوامع پسینی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. این جستار در پی آن است تا به بررسی روایت موسی و سامری بر اساس دیدگاه‏های نشانه‌شناسی روایت پرداخته و ضمن بیان شیوه‏ای جامع در تحلیل روایات قرآنی جهت دستیابی به لایه‏های عمیق معنایی، نقش روایت موسی^(‏ع) و سامری را به مثابة گفتمان در کارکرد اجتماعی و فرهنگی با رویکرد درزمانی تبیین نماید. نتایج به‌دست آمده از تحلیلی لایه‏های سطحی و بالایی روایت و ارتباط آن با لایه‏های معنایی نشان خواهد داد که روایت موسی^‏(ع) و سامری جنبه‏ای اجتماعی دارد و هدف از نقل آن نجات جوامع دینی از خطر انحراف از گفتمان خداپرستی است و همچنین این روایت پایه‌ریزی شده بر دو محور متضاد، در محور درزمانی کارکردی انقباضی در مقابل گفتمان حاکم زمان نقل را دنبال می‏کند.