نبرد بهرام گور در کشمهین؛ بازنگری در برخی از نقوش گچ‌بری بندیان درگز

Abstract

تحلیل و تفسیر یافته‌های باستان‌شناسی و متون تاریخی دوره ساسانی، در برخی موارد به‌رغم وجود مدارک گسترده نتایج رضایت بخشی به دنبال نداشته است. نقوش گچ‌بری‌های آتشکده بندیان درگز ازجمله یافته‌هایی هستند که به‌رغم گذشت سال‌ها از پایان کاوش‌های باستان‌شناسی و ارائه گزارش‌های آن هنوز ابهاماتی در مورد آن باقی است. این نقوش گچ‌بری، پیرامون تالار ورودی به تصویر کشیده شده ­اند و شامل صحنه‌هایی چون شکار، نبرد سواران، پیروزی (غلبه بر دشمن)، مراسم آیینی، معرفی شخصیت‌ها، تاج بخشی و درنهایت مهمانی‌ها می­ شود. درواقع این صحنه‌ها ماجرای حمله هپتالی‌ها به ایران در زمان بهرام پنجم و شکست آن‌ها از ایران را بازگو می‌کند. در این میان، برخی از صحنه‌ها و شخصیت‌های این تالار به‌طور شایسته و موشکافانه مورد تحلیل و تفسیر قرار نگرفته‌اند و در مواردی حتی انتسابات متفاوتی در این تفاسیر دیده می‌شود. لذا این نوشتار با ارائه دلایل متقن و مستند و با استفاده از متون تاریخی و شمایل‌شناسی، در نقوش گچ‌بری، به ارزیابی و بازشناسی دوباره برخی صحنه‌ها و اشخاص تصویر شده پرداخته است و به‌این‌ترتیب تصویری روشن‌تر از یک روایت تاریخی را به دست می‌دهد.