رابطة به‌هم‌پیوستگی خانوادگی و شرمسارسازی با بزهکاری؛ مورد مطالعه: دانش‌آموزان سال سوم دبیرستان شهر تبریز

Abstract

طبق استدلال نظریة شرمسارسازی بازپذیرکنندۀ بریث ویت، تأثیر مثبت (بازپذیرکننده) یا منفی (بدنام‌‌کننده) شرمسارسازی بر وقوع جرم، به شیوة اجرای آن بستگی دارد. ازنظر بریث ویت، به‌هم‌پیوستگی بستری مساعد برای شرمسارسازی بازپذیرکننده است و به‌گونه‌ای آن را مشروط می‌‌‌کند. در اینجا، فرض بر این است که افراد دارای روابط به‌هم‌پیوستة قوی‌‌تر، به‌طور عمده به‌صورت بازپذیرکننده‌‌ای رفتار و از شیوه‌‌های بدنام‌‌کنندۀ کمتری استفاده می‌‌کنند. وابستگی متقابل افراد سبب می‌‌شود آنها هنگام واکنش به رفتارهای مجرمانه (شرمسارسازی)، به شیوه‌‌ای جذب‌‌کننده (بازپذیرکننده) رفتار کنند نه طردکننده (بدنام‌‌کننده). این پژوهش با استفاده از روش پیمایشی و توزیع پرسش‌نامه میان دانش‌‌آموزان دختر و پسر پایة سوم دبیرستان شهر تبریز در سال تحصیلی 94-1393 انجام شده است. نمونه‌‌گیری با روش خوشه‌‌ای همراه با طبقه‌‌بندی‌‌ انجام شده و حجم نمونه 835 نفر بوده است. برای سنجش بزهکاری، شش بعد در نظر گرفته شد. اعتبار سنجه‌‌های پژوهش با روش اعتبار محتوا و اعتبار سازه و روایی پژوهش با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ ارزیابی شده است. نتایج به‌دست‌آمده فرضیة اصلی پژوهش را تأیید کردند و نشان دادند متغیر به‌هم‌وابستگی خانوادگی با متغیرهای شرمسارسازی و بازپذیری رابطة مثبت و با متغیر انگ‌‌زنی رابطة منفی دارد؛ اما این ادعا که به‌‌هم‌‌پیوستگی ازطریق متغیرهای شرمسارسازی، به‌طور غیرمستقیم بر بزهکاری تأثیر می‌‌گذارد، تنها تاحدودی (از رهگذر متغیر انگ‌‌زنی) تأیید شد. مقالة حاضر، دربارۀ دلالت‌‌های یافته‌‌های پژوهش در ارزیابی نظریة شرمسارسازی در بستری اجتماعی و فرهنگی متفاوت (جامعة ایرانی) بحث می‌‎کند. می‌‌توان چنین گمانه‌‌زنی کرد که خانواده‌‌ها در شهر تبریز روابط به‌هم‌پیوسته‌‌‌‌ای دارند؛ اما این شهر، جامعه‌‌ای اجتماع‌‌گرا محسوب نمی‌‌شود (یعنی سرمایۀ اجتماعی پایین‌‌تری دارد).