اثر برخی از خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی مرتبط با عملکرد و اجزای عملکرد دانه ارقام کلزا

Abstract

به منظور بررسی برخی از ویژگی‌های‌ مورفوفیزیولوژیکی مرتبط با عملکرد و اجزای عملکرد دانه ارقام پاییزه کلزا، پژوهشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار طی سال زراعی 84-1383 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان‌‌شرقی به مرحله اجرا درآمد. در این آزمایش 19 رقم پاییزه کلزا از نظر برخی خصوصیات مورفوفیزیولوژیک، عملکرد دانه و روغن ارزیابی شدند. ارقام مورد بررسی از نظر صفات سطح برگ تیپ I (برگ‌های کوچک بدون دمبرگ)، سطح برگ تیپ II (برگ‌های بزرگ با دمبرگ طویل)، سطح برگ کل بوته، تعداد برگ‌ تیپ I و تعداد برگ‌ تیپ II، تعداد برگ در بوته، وزن خشک برگ در بوته، وزن ویژه برگ، دمای برگ، عملکرد دانه و روغن در‌هکتار‌ و درصد روغن ‌دانه، با یکدیگر تفاوت معنی‌داری نشان دادند. مقایسه میانگین صفات مورد بررسی نشان داد که ارقام پرمحصول‌تر، از سطح برگ تیپ II بالاتری برخوردار بودند. با توجه به نتایج به دست آمده، ارقام SLM046، Sunday، ARC-2، Opera و Ebonit به ترتیب بالاترین عملکرد دانه در هکتار را کسب کردند‌. بیشترین عملکرد روغن به ترتیب مربوط به ارقام Sunday، Ebonit، SLM046، ARC-2و Opera و کم‌ترین آن در ارقام Okapi، Sinatra، Cob*Regent، Geronima و Olpro بودند. همبستگی مثبت و معنی‌دار بین صفات عملکرد روغن، سطح برگ تیپ II، سطح برگ در بوته، وزن برگ در بوته با عملکرد دانه دیده شد ولی، درصد روغن با عملکرد دانه همبستگی منفی و معنی‌دار نشان داد. همچنین همبستگی ­های عملکرد روغن با درصد روغن دانه، عملکرد دانه در هکتار، وزن خشک برگ، سطح برگ در بوته، سطح برگ تیپ II و سطح برگ تیپ I مثبت و معنی‌دار شد. به‌نظر می‌رسد سطح برگ و به‌ویژه برگ‌های بزرگ با دمبرگ طویل (تیپ II ) در پشتیبانی عملکرد دانه و روغن کلزا نقش قابل توجهی داشته باشند. بدیهی است با تکرار آزمایش می‌توان به ارقام سازگار برای توسعه کشت کلزا در اقلیم‌های سرد کشور دست یافت.