ارزیابی کارآیی مصرف نور و نیتروژن در گندم (Triticum aestivum) تحت سطوح آبیاری و کود نیتروژنه

Abstract

به منظور تعیین عملکرد، کارآیی مصرف نور،میزان آب­ شویی، تجمع و کارآیی مصرف نیتروژن گندم در شرایط آب و نیتروژن محدود، آزمایش مزرعه ­ای به صورت کرت­ های خرد شده در قالب طرح بلوک­ های کامل تصادفی با چهار تکرار در دو فصل زراعی 89-1388 و 90-1389 روی گیاه گندم در شهرستان شیروان انجام گرفت. تیمارهای آزمایشی از سه سطح آبیاری (I₁: آبیاری کامل (ظرفیت زراعی)، I₂: 80 درصد ظرفیت زراعی، I₃: 60 درصد ظرفیت زراعی و I₄: بدون آبیاری (دیم)) به عنوان فاکتور اصلی و چهار سطح کود نیتروژن (N₁: 0، N₂: 100، N₃: 175 و N₄: 250 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) به عنوان فاکتور فرعی تشکیل شدند. صفات عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص سطح برگ، کارآیی مصرف نور در کانوپی، آب­شویی نیتروژن، غلظت نیتروژن و کارآیی مصرف نیتروژن در گیـاه گنـدم مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که اثر تیمارهای آبیاری و کود نیتروژن بر صفات اندازه­گیری شده معنی­دار بود. به ­طوری­که، در تمامی صفات اندازه ­گیری شده به جزء کارآیی مصرف نیتروژن بالاترین مقدار صفات از تیمار آبیاری مطلوب همراه با مصرف 250 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به ­دست آمد. در رابطه با کارآیی مصرف نیتروژن نیز دو روند کاملاً متفاوت مشاهده شد. در حالت اول در تیمارهای آبیاری مطلوب (I₁) و تنش ملایم رطوبتی (I₂) با افزایش مقدار نیتروژن، کارآیی مصرف نیتروژن نیز افزایش یافت. اما در حالت دوم که در تیمارهای تنش شدید (I₃) و بدون آبیاری (I₄) رخ داد، با افزایش مقدار نیتروژن (از N₁ (بدون مصرف کود) تا N₄ (مصرف 250 کیلوگرم در هکتار کود))، کارآیی مصرف نیتروژن کاهش یافت. به­ طورکلی از نتایج آزمایش می­توان چنین استنتاج کرد که برای حصول بالاترین عملکرد و کیفیت گندم، و همچنین استفاده کارآمد از تشعشع خورشیدی و نیتروژن مصرفی توسط گیاه زراعی، آبیاری مطلوب همراه با مصرف 250 کیلوگرم نیتروژن در هکتار در منطقه شیروان بسیار ایده ­آل است.