ارزیابی توان زیست محیطی مناطق خشک و نیمه خشک با استفاده از توانایی‌‌های سامانة اطلاعات جغرافیایی (مطالعة موردی: حوضة آبخیز بیرجند)

Abstract

استفاده انسان از سرزمین از دو جنبة مدیریت سرزمین و نحوة بهره‌برداری از آن اهمیت پیدا می‌کند. ارزیابی توان زیست‌محیطی به عنوان راهکاری به منظور استفادة بهینه از امکانات آب و خاک و بررسی پیامدهای زیست‌محیطی، مورد استفاده قرار گیرد. در این مطالعه ارزیابی توان زیست محیطی حوضة آبریز بیرجند واقع در استان خراسان جنوبی با استفاده از روش روی‌هم‌گذاری نقشه‌ها بررسی شده است. شوری و قلیاییت، عدم تکامل پروفیل خاک، بافت نامناسب خاک، بارندگی کم و پراکنده و فقدان پوشش گیاهی مناسب از مهم‌ترین محدودیت‌های اساسی فعالیت‌های کشاورزی دشت بیرجند است. از تلفیق 5 نقشة جهات جغرافیایی، شیب، ارتفاع، اجزای واحد اراضی، پوشش گیاهی و در نظر گرفتن ویژگی‌های اکولوژیک اقلیمی، جمعیتی و هیدرولوژیکی، نقشة نهایی واحد‌های زیست محیطی و در خاتمه نقشه توان‌ زیست‌محیطی حوضة آبریز بیرجند به دست آمده است. بخش عمده‌ای از اراضی این حوضه، به استثنای بخش مرکزی به دلیل محدودیت‌های پیش‌گفته فاقد توان کاربری زراعی‌اند و فعالیت‌های کشاورزی به صورت فاریاب فقط در محدودة آبخوان دشت بیرجند قابل پیش‌بینی است. کاربری زراعی دیم نیز در محدودة آبخوان و در سطح کمی بیشتر از آبخوان بر روی تراس‌های فوقانی و دشت‌های دامنه‌ای و مناطقی با خاکهای عمیق قابل اجراست. کاربری باغی در محدودة آبخوان و در دره‌ها و مظهر قنات‌های واقع در بخش کوهستانی و کاربری مرتعی و حیات وحش نیز در مناطق با شیب بیش از 10 درصد قابل اجراست.