مدل سازی مناطق مستعد آلودگی نفتی در سواحل شهرستان بندرعباس با استفاده از مدل‌های ELECTRE-I و AHP

Abstract

محیط‌زیست ساحلی سیستم تکامل‌یافتة طبیعی و دربرگیرندة پیچیده‌ترین و غنی‌ترین اکوسیستم‌های مولد روی کرة زمین است. این منطقه، ناحیه‌ای انتقالی و آسیب‌پذیر و آخرین پذیرندة آلاینده‌های خشکی و دریاست و در معرض تجمع آلاینده‌ها و تهدیدات بالقوه آن قراردارد. در میان انواع آلوده‌کننده‌ها، نفت و انواع مختلف هیدروکربن‌های نفتی بین‌المللی از نظر سیاسی، اقتصادی و علمی اهمیت خاصی دارد. از آنجا که میزان حساسیت مناطق مختلف نوار ساحلی شهرستان بندرعباس به آلودگی‌های نفتی مشخص نیست، امکان برنامه‌ریزی برای محافظت از سواحل و اولویت‌بندی در این زمینه وجود ندارد. پردازش‌ها و تجزیه‌وتحلیل‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره مبتنی بر GIS را می‌توان به‌منزلة فرایندی در نظر گرفت که داده‌های مکانی (نقشه‌ها) و مقادیر ارزیابی‌ها (اولویت‌ها و معیارهای تحلیلگران) را با هم ترکیب می‌کند. در این تحقیق ضمن شناسایی عوامل مؤثر بر تولید، انتشار و تجمع آلاینده‌های نفتی، معیارها در سه دستة کلی معیارهای مربوط به فیزیک ساحل، معیارهای بیولوژیکی و معیارهای انسانی قرارگرفت. معیارهای بیولوژیکی با وزن 369/0 بیشترین وزن و معیارهای منابع انسانی و فیزیک ساحل به‌ترتیب با وزن 335/0 و 297/0 در اهمیت‌های بعدی بود. در مرحلة بعد مدل‌های الکترة I و AHP در تعیین مکان‌های حساس در برابر آلودگی نفتی بررسی شد. نتایج حاصل از شاخص‌های عددی نشان می‌دهد مناطقی در اطراف بندر شهید رجایی، اسکلة شهید باهنر و قسمت‌هایی از سواحل شهر بندرعباس، حساسیت خیلی زیاد در برابر آلودگی نفتی دارد. همچنین، مناطق شرقی سواحل شهرستان بندرعباس که عمدتاً مناطق حفاظت‌شدة حراست حساسیت‌های متوسط تا زیاد دارد. ایجاد سیستم پشتیبانی تصمیم‌گیری، تجهیز اسکله‌ها، پایانه‌های بارگیری و سکوهای ثابت و شناور به تجهیزات مورد نیاز آمادگی و مقابله با سوانح آلودگی نفتی، به‌خصوص در مناطق با حساسیت بیشتر، امری ضروری به‌نظر می‌رسد.