مطالعة آلودگی رسوبات جنوب شرق تهران به عناصر سمی با استفاده از روش تحلیل مؤلفه‌های اصلی و تعیین شاخص آلودگی

Abstract

در این پژوهش منطقة جنوب شرق تهران از دیدگاه زیست‌محیطی مورد بررسی قرار گرفته. بر همین اساس تعداد 31 نمونه رسوب آبراهه‌ای از عمق 10 تا 15 سانتیمتری منتهی‌الیه کف آبراهه‌ها برداشت‌و تحت تجزیه‌وتحلیل طیف‌سنج نشری نوری به همراه پلاسمای جفتیده القایی قرار گرفت. عناصر سمی مورد مطالعه عبارتند از: نقره، آرسنیک، کادمیوم، نیکل، مس، کروم، آنتیموان، سرب و روی. همچنین برای تعیین کانی‌شناسی، نمونه‌ها تحت تجزیه‌وتحلیل تفریق اشعه ایکس قرار گرفتند. کانی‌های رسی موجود در نمونه‌های رسوب عبارتند از :کلینوکلر، ورمیکولیت، دیکتیت، مونت‌موریلونیت، ایلیت و کائولینیت. کانی‌های غیررسی نیز شامل کانی‌های کلسیت، کوارتز و دولومیت به عنوان کانی‌های اصلی و آلبیت و موسکویت به عنوان کانی‌های فرعی است. نتایج به‌دست آمده از اندیس تجمع زمین مبین آنست که رسوبات منطقه، بی‌نهایت آلوده نسبت به عناصر آنتیموان و نقره، شدیداً آلوده نسبت به عناصر آرسنیک، کادمیوم، روی و مس، بی‌نهایت تا شدیداً آلوده نسبت به عنصر سرب، آلودگی شدید تا متوسط نسبت به عنصر کروم و غیر‌آلوده تا کمی آلوده نسبت به عنصر نیکل هستند. اعمال روش تحلیل مؤلفه‌های اصلی بر داده‌ها موجب شد تا تعداد 9 مؤلفة اصلی برای داده‌ها تعیین شود، که 3 مؤلفة اول با بیش از 70% تغییرپذیری، جامعه آماری را توجیه می‌کنند. به نظر می‌رسد مؤلفه اوّل (نقره، سرب، روی ومس) در ارتباط با معدن متروکه سرب و محتوی رس باشد. مؤلفه دوم (نیکل و آنتیموان) هم در ارتباط با محتوی ماده آلی و ظرفیت تبادل کاتیونی و مؤلفه سوم (ارسنیک و کروم) هم در مرتبط با کارخانة سیمان است.