بررسی ساختار مکانی گونة ملج (Ulmus glabra Hudson) به منظور مدیریت پایدار آن (مطالعة موردی: بخش گرازبن جنگل خیرود)

Abstract

ملج (Ulmus glabra Hudson) یکی از گونه‌های با ارزش جنگل‌های شمال است که بر اثر دخالت‌های بی‌رویه انسانی و شیوع بیماری مرگ نارون در معرض انقراض قرار گرفته است. به منظور مدیریت صحیح این گونه، به شاخص‌هایی نیاز است که به تشریح ساختار فعلی و تغییرات آن در طول زمان بپردازند. در این تحقیق ضمن معرفی یک دسته از شاخص‌های مبتنی بر نزدیکترین همسایه، ساختار مکانی گونه ملج در بخش گرازبن جنگل خیرود بررسی شد. این شاخص‌ها به بررسی موقعیت مکانی، اختلاط گونه‌ای و اختلاف ابعاد گونه ملج نسبت به درختان مجاور خود می‌پردازند. به منظور جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز، تعداد 243 قطعه نمونه دایره‌ای شکل با مساحت 1000 مترمربع برداشت و با استفاده از نرم‌افزار Crancod 1.3 شاخص‌های مذکور محاسبه شد. مقادیر میانگین شاخص زاویة یکنواخت، اختلاط گونه‌ای و شاخص ابعاد قطر برابر سینه گونه ملج به ترتیب برابر با 54/0، 9/0 و 32/0 محاسبه شد که نشان دهندة الگوی مکانی تصادفی متمایل به کپه‌ای بوده؛ همچنین این گونه دارای رقابت دگرگونه‌ای است و به طور کلی نسبت به اکثر همسایگان خود حالت مغلوب دارد. در نهایت مقادیر اختلاف مطلق بین دو جنگل مشاهده شده (بخش گرازبن) و شبیه‌سازی شده برای سه شاخص مذکور به ترتیب برابر با %2/21، %2/32 و %14/13 محاسبه شد. بررسی تغییرات ناشی از فعالیت‌های مدیر جنگل و همچنین بررسی تکامل طبیعی این گونه برای حفظ تنوع زیستی، کنترل روند انقراض و کاهش آثار زیست محیطی حاصل از انقراض آن بسیار مفید است.