ویژگی های جمعیتی سوسک چهار نقطه ای حبوباتCallosobruchus maculatus (Coleoptera: Chrysomelidae) روی توده های محلی نخود

Abstract

سوسک چهارنقطه ­ای حبوبات <em>Callosobruchus maculatus </em>یکی از آفات خسارت ­زای مهم حبوبات از جمله نخود می­ باشد. در این پژوهش، تأثیر توده­ های محلی مختلف نخود شامل آبگوشتی ریز بوکان، اتیوپی، خاردار بوکان، زرد کردستان، سیاه الشتر، لب لبوبی آرژانتین، لب لبوبی بوکان، لب لبوبی کانادایی و لب لبوبی هندی و نیز رقم آبی جم کرمانشاه روی ویژگی ­های جمعیتی سوسک چهار نقطه ­ای حبوبات در شرایط آزمایشگاهی (دمای 2±28 درجه‏ی سلسیوس، رطوبت نسبی 5±65 درصد و دوره‏ی نوری 14 ساعت روشنایی و 10 ساعت تاریکی) مطالعه شد. همچنین، برخی از ویژگی­ های فیزیکی و بیوشیمیایی بذر توده­ های محلی مختلف نخود نیز اندازه­ گیری شد تا همبستگی بین این ویژگی ها با پراسنجه­ های رشدی حشره تعیین شود. طبق نتایج به­ دست آمده، طولانی‌ترین دوره لاروی و شفیرگی و کل دوره‌ی رشدی قبل از بلوغ <em>C.maculatus</em>روی توده محلی سیاه الشتر و کوتاه‌ترین آن نیز روی توده محلی لب لبویی بوکان بود. بیش­ترین و کمترین نرخ سره زادآوری (<em>R</em>₀) به ترتیب روی توده ­های محلی لب لبویی هندی (51/3±33/30 نتاج/فرد) و سیاه ­الشتر (71/2±28/19 نتاج/فرد) بود. همچنین، کم­ترین نرخ سرشتی افزایش جمعیت (<em>r</em>) سوسک چهار نقطه­ ای روی توده محلی سیاه الشتر (040/0±079/0 بر روز) و بیشترین آن‌ روی توده محلی لب لبویی بوکان (044/0±110/0 بر روز) مشاهده شد. بیشترین درصد سختی دانه و مقدار پروتئین مربوط به توده محلی سیاه الشتر و کمترین آن­ها به ترتیب روی توده­ های محلی آبی جم کرمانشاه و لب لبویی بوکان بود. نتایج نشان داد که بین ویژگی های فیزیکی و شیمیایی بذر توده­ های محلی مختلف (غلظت پروتئین، نشاسته، درصد سختی و رطوبت دانه ­ها) با پراسنجه­ های جمعیتی آفت همبستگی مثبت یا منفی معنی­داری وجود دارد. با توجه به نتایج به­ دست آمده، در میان توده ­های محلی نخود مورد بررسی، توده محلی سیاه الشتر میزبان نامناسب و نسبتاً مقاوم و توده محلی لب لبویی بوکان میزبان نسبتاً حساس و مناسبی برای تغذیه <em>C.maculatus </em>می‌باشد.