زیست‌شناسی، تخصص میزبانی و توان تغذیه‌ای زنبور برگ‌خوار ترشک،Kokujewia ectrapela Konow (Hymenoptera: Argidae)، عامل بیوکنترل علف‌های هرز ترشک، Rumex spp. (Polygonaceae)

Abstract

زنبور برگ‌خوار ترشک، <em>Kokujewia ectrapela</em> Konow (Hym., Argidae)، زنبوری تخم‌ریز‌اره‌ای، با اندازه متوسط، و بومی منطقه کاسپین است. لاروهای این زنبور روی برگ‌های ترشک، <em>Rumex</em> spp. (Polygonaceae)، زندگی می‌کنند. به­منظور مطالعه زیست‌شناسی، تخصص میزبانی و توان تغذیه‌ای این زنبور به­عنوان عامل کنترل بیولوژیک ترشک‌ها پرورش مداوم آن در شرایط صحرایی و آزمایشگاهی در طول سال‌های 1390 تا 1392 انجام گرفت. نتایج بررسی‌ها نشان داد که <em>K. ectrapela</em> دارای 6 نسل در سال بوده و به­شکل لارو کامل درون پیله حفاظتی در داخل بقایای گیاهی پیرامون گیاه میزبان زمستان‌گذرانی می‌کند. اولین نسل آن از نیمه دوم فروردین‌ ماه تا اوایل خرداد و آخرین نسل آن در اوایل مهر‌ ماه ظاهر می‌شود. حشرات کامل بعد از ظاهر‌ شدن، جفت‌گیری و زنبورهای ماده تخم‌های خود را با استفاده از تخم‌ریز اره‌مانند خود به لبه‌های برگ ترشک فرو می‌کنند. میانگین تعداد تخم هر فرد ماده 33/37 ± 67/148 محاسبه شد. لاروهای جوان بعد از تفریخ در زیر برگ تجمع یافته و از آن تغذیه می‌کنند. لاروهای سنین بالاتر روی گیاه میزبان پراکنده شده و با ادامه تغذیه از برگ‌های آن تنها رگبرگ‌های ترشک را باقی می‌گذارند. این زنبور دارای 3 سن لاروی بوده که بسته به شرایط آب و هوایی در طول 9 تا 23 روز مراحل رشدی خود را کامل می‌کند. لاروهای کامل با تنیدن پیله ابریشمی سفید‌رنگ در بین و یا بیرون از گیاه میزبان در درون آن تبدیل به شفیره می‌شوند. بسته به شرایط محیطی، زمان لازم برای رشد و نمو این زنبور از مرحله تخم تا ظهور حشرات کامل بین 28 تا 43 روز طول می‌کشد. در مطالعه تعیین پارازیتوئیدهای زنبور برگ‌خوار ترشک معلوم شد که مرحله لاروی این حشره توسط زنبورهای پارازیتوئید <em>Cryptus inquisitor</em><em> </em>(Hym., Ichneumonidae) و <em>Tetrastichuskokujewiae</em> (Hym.,Eulophidae) در منطقه ارومیه انگلی می‌شوند. نتایج آزمایشات تغذیه‌ای غیرانتخابی با لاروهای سن دوم روی 27 گونه گیاهی از 13 تیره نشان داد که زنبور برگ‌خوار ترشک اساساً چرخه زیستی خود را روی گیاهان جنس<em>Rumex</em> spp. کامل کرده و در موارد اتفاقی از برگ‌های گیاه <em>Polygonum persicaria</em> L. (Polygonaceae) تغذیه می‌کند. ارزیابی فعالیت تغذیه‌ای سه مرحله لاروی زنبور برگ‌خوار ترشک در شرایط آزمایشگاهی روی <em>Rumex obtusifolius</em> L. نشان داد که یک لارو منفرد سن اول در طول 3 روز بطور متوسط 001/0 ± 041/0 گرم از برگ‌های این گیاه تغذیه می‌کند. دو سن آخر لاروی نیز در طول 4 و 5 روز به­ترتیب و به‌طور میانگین 006/0 ± 227/1 و 014/0 ± 058/3 گرم از برگ‌های این گیاه مصرف می‌کنند.