زیست‌شناسی مگس گال‌زای جوانه نی Lipara lucens (Diptera: Chloropidae) در منطقه‌ی ارومیه، ایران

Abstract

چکیده<br /> نی، Phragmites australis (Cav.) Trin. ex Steudel (Poacae) گیاهی دائمی، ریزوم‌دار و علفی است که انتشار جهانی داشته و توانایی رشد در بسیاری از زیستگاه‌ها را دارد. برخی از ویژگی‌های زیستی مگس تک‌خوار و گال‌زای جوانه نی Lipara lucens Meigen (Diptera: Chloropidae) در طول سال‌های 1391-1390 در اطراف ارومیه (آذربایجان‌غربی-ایران) مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج این بررسی نشان داد که مگس گال‌زای جوانه نی دارای یک نسل در سال بوده و به صورت لارو کامل در درون گال زمستان‌گذرانی می‌کند. رشد و نمو تمام مراحل لاروی و دوره شفیرگی در درون گال انجام می‌شود. ظهور حشرات کامل از دهه اول خرداد ماه آغاز و تا هفته اول تیر ماه ادامه می‌یابد. حشرات کامل در طول دوره زندگی‌شان بطور متناوب جفت‌گیری کرده و بعد از آن مگس‌های ماده تخم‌های خود را به صورت انفرادی در روی ساقه و برگ‌ بوته‌های نی قرار می‌دهند. توان تخم‌‌گذاری هر مگس ماده 8/19±4/87 (دامنه:121-59) عدد محاسبه شد. دوره رشد و نمو جنینی در شرایط طبیعی 8/1±5/10 (دامنه: 13-8)روز طول می‌کشد. بعد از تفریخ تخم‌ها، لاروهای جوان به راس ساقه‌ی نی منتقل شده و با ورود به داخل جوانه نی و جویدن آن خود را به نقاط رویشی جوانه می‌رسانند. این مگس دارای دوره‌ی رشد و نمو طولانی با 3 سن لاروی است. مدت این دوره بیش از 10 ماه در درون گال طول می‌کشد. لاروهای کامل مگس تا اواخر اردیبهشت ماه سال بعد در درون گال باقی می‌مانند شفیره شدن لاروها در درون گال از اواخر اردیبهشت ماه آغاز و بسته به شرایط طبیعی، دوره‌ی شفیرگی 3/5±7/19 (دامنه 26-15)روز طول می‌کشد. حشرات کامل نسل جدید از اواسط اردیبهشت ظاهر می‌شوند. بررسی پارازیتوئیدهای مگس گال‌زای جوانه نی نشان داد که لاروهای این مگس بوسیله زنبورهای Polemochartus liparae (Giraud, 1863) (Hymenoptera: Braconidae) و Tetrastichus legionarius Giraud, 1863 (Hymenoptera: Eulophidae) در منطقه ارومیه پارازیته می‌شوند. زنبور P. liparae رایج‌ترین پارازیتوئید مگس گال‌زای نی در منطقه بوده و نزدیک به 48 درصد لاروها را پارازیته می‌کند. هر دو گونه پارازیتوئید برای اولین بار از ایران گزارش می‌شوند. بعلاوه، نمونه‌هایی از حشرات کامل مگس Cryptonevra flavitarsis Meigen, 1830 (Diptera: Chloropidae) از درون گال‌های مگس L. lucens به دست آمد.