شناسایی مجرای امواج گرانی-لختی بر روی ایران در دورۀ ژانویه تا مارس 2016

Abstract

یکی از پدیده‌های مهم جوی امواج گرانی‌–لختی هستند که در انتقال انرژی وتکانه نقش بسیار مهی ایفا می‌کنند. شرط لازم برای ماندگاری و انتشار افقی این امواج در جو، وجود مجرای موج یا موجبر است. در این پژوهش، از داده‌های با تفکیک بالای سامانۀ پیش‌بینی جهانی (GFS) برای تعیین مکان و زمان رخداد مجراهای امواج گرانی-لختی در دورۀ سه‌ماهۀ ژانویه تا مارس 2016 بر روی ایران استفاده شد. برای شناسایی مجرای موج، دو شرط برای امکان انتشار امواج در مجرا وجود دارد که مطابق آن مجرا باید از نظر ایستایی پایدار بوده و دارای ضخامت حداقل یک‌چهارم طول موج قائم مشاهداتی باشد. با کاربست این دو شرط در این بازۀ مطالعاتی، ضمن شناسایی 10 مورد رخداد مجرای موج بر روی ایران، دو مورد از آن‌ها انتخاب شد. سپس با کاربست شرط وجود لایه‌ای ناپایدار یا بازتابنده در بالای مجرای موج، به‌عنوان شرط سوم برای این دو مورد مجرا و حذف نقاطی که این شرط را نداشتند، ویژگی‌های مجرای موج برای سایر نقاط برآورد شد. در ادامه، برای شناسایی امواج گرانی-لختی منتشرشده در مجرای موج، یک مورد انتخابی مجرا با مدل میان‌مقیاس WRF شبیه‌سازی شد. بررسی نتایج این شبیه‌سازی به شناسایی دو بسته‌موج گرانی-لختی منتشرشده در مجرای موج منجر گردید که ویژگی‌های این امواج به کمک ترسیم میدان واگرایی افقی سرعت تعیین شد. نتایج نشان داد که یک چهارم طول موج قائم به‌دست آمده برای دو بسته‌موج فوق کمتر از ضخامت لایة مجراست؛ این امر با شرط ضخامت برای تشکیل مجرای موج مطابقت خوبی دارد.