منطقه‌بندی اقلیمی ایران به روش کوپن-گایگر و بررسی جابه‌جایی مناطق اقلیمی کشور در سدۀ بیستم

Abstract

در این پژوهش از میانگین بارش و دمای ماهانۀ 155 ایستگاه همدیدی کشور در دورۀ 1990 تا 2014 برای تهیۀ نقشۀ اقلیمی ایران به روش کوپن-گایگر استفاده شد. بارش و دمای ماه‌‌های مختلف سال با استفاد از روش کریجینگ معمولی برای شبکه‌ای از نقاط با فاصلۀ 1/0 درجه جغرافیایی، برآورد و گروه اقلیمی هر نقطه به روش کوپن-گایگر تعیین شد. نتیجه نشان داد که از 31 گروه اقلیمی کوپن-گایگر 9 مورد آن در ایران وجود دارد. همچنین با استفاده از داده‌‌های دمای ماهانه CRU و بارش ماهانه GPCC نقشۀ اقلیمی ایران برای پنج دورۀ بیست‌وپنج‌سالۀ 1901-1925، 1926-1950، 1951-1975، 1976-2000 و 1990-2014 تهیه و با یکدیگر مقایسه شد و مشخص گردید که گروه‌های اقلیمی موجود در ایران در گذشته 11 مورد بوده است که دو مورد از آن‌ها بر اثر تغییرات اقلیمی ناپدید شده‌اند و جای خود را به گروه اقلیمی دیگری داده‌اند. نتایج همچنین نشان داد که جابه‌جایی‌های اقلیمی بیشتر در مناطق مرزی گروه‌های اقلیمی روی داده است و زیرگروه‌های اقلیم برفی بیشترین پس‌روی را در سال‌‌های گذشته داشته‌اند. همچنین مشخص شد که بخش زیادی از مناطق کوهستانی کشور که پیش‌تر اقلیم برفی داشته‌اند، امروزه دارای اقلیم معتدل با تابستان‌‌های گرم هستند و اقلیم بیابانی گرم به‌سرعت جایگزین اقلیم بیابانی سرد در این مناطق می‌شود. اقلیم منطقۀ شمال‌غرب ایران بیشتر از هر منطقۀ دیگری دستخوش تغییر شده است و اقلیم نیمه‌بیابانی سرد به‌سرعت در حال گسترش به سوی این منطقه و پس‌راندن گرو‌ه‌های اقلیمی برفی و معتدل از این منطقه است.