بررسی ساختاری گسل‌‌های ایرا و نوا در جنوب شرق آتشفشان دماوند با استفاده از روش مغناطیس‌سنجی

Abstract

بر اساس اطلاعات زمین‌شناسی، گسل‌های ساختاری ایرا و نوا با روند ESE و دارا بودن سازوکار معکوس در شرق آتشفشان دماوند، جزء سامانه زمین‌ساختی البرز مرکزی محسوب می‌شوند. ادامه روند این گسل‌ها به سمت غرب، با تعدد شاخه‌‌های فرعی فعالی همراه است که با تغییر جهت بارز به زیر گدازه‌‌های دماوند در منطقه آب اسک محو می‌شوند. از آنجا که مطابق تحقیقات جدید، سامانه‌‌های نوپای زمین‌ساختی از 2 ± 5 میلیون سال پیش در این ناحیه مستقر شده‌اند، حرکات راست‌گرد فشارشی به نوع چپ‌گرد تغییر یافته است و موجب فعالیت‌های بزرگ‌مقیاس ساختاری و مستولی شدن سامانه‌‌های تراکششی با روند NNW در البرز شده است. در این تحقیق برای یافتن اثراتی از فعالیت‌های جدید زمین‌ساختی و مرور دوباره نظرات پیشین در تطبیق با یافته‌‌های جدید، گسل‌های شرقی منطقه چالش‌برانگیز دماوند، به روش مغناطیس‌سنجی بررسی شد. با برداشت بیش از 280 داده مغناطیسی در امتداد دو نیم‌رخ‌‌ شمالی- جنوبی و پردازش و تفسیر آنها، نقشه‌‌های حاصل از اِعمال فیلترهای انتقال به قطب، مشتق قائم مرتبه اول، ادامه فراسو و سیگنال تحلیلی تهیه و بررسی شدند. از آنجا که خروجی مشتق قائم مرتبه اول از مستندترین روش‌ها برای بررسی نواحی زمین‌ساختی و گسلیده محسوب می‌شود، لذا با تأکید بیشتر و هماهنگ با بررسی‌های ساختاری جدید، نقشه زمین‌شناسی و تصاویر ماهواری بررسی شد. نتایج جالب‌توجه تفسیر و تلفیق این داده‌‌ها نشان می‌‌دهد که علاوه بر گسل‌های دیگری که در این منطقه به موازات گسل‌های عمومی (ESE) وجود دارند و در نقشه‌‌ها وجود آنها نمایش داده نشده و به‌واسطه حرکات لغزشی جدید در زیر آبرفت‌ها و واریزه مدفون هستند، روندهایی مطابق با سامانه جدید کششی حاکم بر البرز نیز وجود دارند. روند این گسل‌ها NNW و با سازوکار نرمال، حرکات کششی ناشی از جابه‌جایی واحدهای سنگی را در خود ثبت کرده‌‌اند. شواهد ناشی از فعالیت تراکششی آنها در واحدهای ائوسن به بعد به خوبی مشهود است و بیشتر واسطه بین گسل‌های بزرگ پیشینِ با روند شرقی- غربی هستند.