مفهوم‌شناسی نکره در اصول فقه و کاربست فقهی آن

Abstract

واژۀ نکره در گفتمان اصولی دارای چهار شناسه است و عالمان دانش اصول فقه سه انگارۀ عمده دربارۀ مفهوم آن دارند: برخی معتقدند مفهوم آن پیوسته کلی است؛ برخی ایدۀ جزئیت را ابراز نموده‌اند؛ بعضی دیگر نیز نظریۀ تفصیل را برگزیده‌اند و بر این باورند که اگر در سیاق اِخبار واقع شود، معنای آن جزئی است و اگر در سیاق امر قرار گیرد، مفهومش کلی خواهد بود. از سوی دیگر، کاربستی فقهی دربارۀ نزاع در مفهوم‌شناسی این نهاد اصولی ارائه نشده و گاه این نهاد را فاقدِ آن دانسته‌اند. از این رو، نگارنده درصدد است دیدگاه‌های مطرح‌شده را تبیین و با نقد دیدگاه‌های رقیب، نظریۀ برگزیدۀ خود را مبرهن کند؛ در ادامه، می‌کوشد نظریۀ صاحب فصول; را روشن کند؛ آنگاه مقصود مشهور عالمان اصولی از «فرد مردَّد» را تشریح می‌نماید؛ سپس ناصوابی تعبیر به «تنکیر» را نیز در مورد تنوین امثال واژۀ «رجل» مستدل می‌کند؛ در پایان، کاربست فقهی این بحث را ارائه و تحلیل می‌نماید.