ارائه الگوی پیشنهادی آینده‌نگاری مرجعیت علمی با تأکید بر مطالعه موردی دانشگاه علوم پزشکی گیلان

Abstract

هدف: فراگیرشدن اصل رقابت‌پذیری در آموزش عالی در فضای ملی و بین‌المللی و ارزشیابی عملکرد دانشگاه‌ها برپایه توفیق آنها در دستیابی به بروندادها، به یکی از جریان‌های اصلی آموزش عالی کشور تبدیل شده است. تنگناهای مالی حاصل از تحریم‌ها و دشوار شدن فروش ذخایر نفت و گاز و درنتیجه کاهش درآمدهای ملی باعث شده دولت برای پشتیبانی از دانشگاه‌ها و تأمین اعتبار مورد نیاز آنها نوعی ارزشیابی را مورد توجه قرار دهد. در چنین فضایی چگونگی دستیابی به تعالی، سرآمدی و مرجعیت در سطح ملی و بین‌المللی به یکی از مسائل اصلی سیاست‌گذاران در سطح تحلیل ملی و مؤسسات آموزش عالی در سطح تحلیل نهادی تبدیل شده است. هدف اصلی این مقاله پاسخ به این پرسش است که چگونه می‌توان به مرجعیت علمی دست پیدا کرد؟ برای پاسخ به این پرسش اصلی، خاستگاه مرجعیت علمی در ایران، تجارب ملی، بین­المللی و نیز تجربه دانشگاه علوم پزشکی گیلان به عنوان موردپژوهی بررسی شده است. روش‌: رویکرد به کار گرفته شده در این مقاله ناظر بر آینده‌پژوهی بوده و محور اصلی الهام‌گرفته‌شده از آن «یادگیری حین مشارکت و عمل» است؛ به عبارت روشن‌تر در تمامی فرایندهای مرتبط با احصای اولویت‌های مرجعیت‌ علمی دانشگاه مشارکت تمامی ذی‌نفعان اصلی شامل: شورای راهبردی، مدیران، اعضای هیئت علمی، دانشجویان، دانش‌آموختگان و کارکنان غیرعلمی احصا شده است. از مطالعات اسنادی و تطبیقی برای بررسی درک مرجعیت علمی و بررسی پیشینه پژوهش استفاده گردید و روش­های پانل خبرگان و ذهن‌انگیزی برای طراحی تصاویر آینده، شناسایی عوامل پیش‌برنده و بازدارنده، اولویت‌گذاری، راستی‌آزمایی مدل‌های مفهومی و اجرایی مرجعیت علمی استفاده شد و در بخشی از پژوهش از روش پرسش‌نامه برخط (نیمه‌دلفی) برای جمع­آوری نظر ذی‌نفعان اصلی بهره­ گرفته شد. همچنین روش مدل‌سازی برای ارائه الگو مورد استفاده قرار گرفت. یافته­ها: دستاورد اصلی این مقاله تعیین حوزه‌های اولویت‌دار دستیابی به مرجعیت علمی در دانشگاه علوم پزشکی گیلان با مشارکت تمامی ذی‌نفعان این دانشگاه بوده است. نتیجه‌گیری: مهمترین نتیجه به دست آمده در این مقاله آن است که تعیین اولویت‌های دستیابی به سرآمدی و مرجعیت علمی مستلزم مشارکت تمامی نقش‌آفرینان و شکل‌گیری خواست و اراده جمعی در دانشگاه و تبدیل کردن آن به گفتمانی در داخل و خارج از دانشگاه است تا روایی و پایایی لازم برای دستیابی به آینده مطلوب حاصل شود.