بررسی تاثیر تیمارهای مختلف بر زنده‌مانی بذر و رویش نهال‌های گونه کُنار(Ziziphus spina-christi L.)

Abstract

نقش بارز گونۀ جنگلی کنار (<em>Ziziphus spina-christi</em>) در حفاظت آب و خاک و مقاومت زیاد آن در برابر گرما و خشکی، لزوم کاربرد این گونه را در جنگلکاری و احیای رویشگاه‌های کنار و به‌کارگیری آن در فضای سبز شهری آشکار می‌کند. هدف این پژوهش، یافتن تیمار مناسب برای افزایش جوانه‌زنی و سبز شدن بذور کنار و ایجاد شرایط بهینه برای تولید نهال سالم است. بر این اساس، تحقیق حاضر در نهالستان شهرستان مسجدسلیمان، به‌صورت آزمایش فاکتوریل با سه فاکتور خراش‌دهی بذر در سه سطح، بستر کاشت در چهار سطح و آبیاری در سه سطح در قالب طرح کاملاً تصادفی نامتعادل انجام گرفت. نتایج تجزیۀ واریانس نشان داد که اثرهای اصلی تمام فاکتورها (بستر کاشت، روش آبیاری و روش خراش‌دهی) و اثرهای متقابل آنها برای صفت درصد زنده‌مانی در سطح احتمال 1 درصد معنی‌دار است. در روش‌های مختلف خراش‌دهی، بذرهای قرارگرفته به‌مدت 48 ساعت در آب و 6 ساعت در اسید با 24/48 و 26/4 درصد به‌ترتیب دارای بیشترین و کمترین زنده‌مانی بودند. همچنین برای صفات درصد زنده‌مانی، طول ساقه، طول ریشه، وزن خشک ساقه و نسبت وزن خشک ساقه به ریشه، خاک نیمه‌سنگین به‌ترتیب با میانگین 81/54 درصد، 4/17 سانتی‌متر، 96/16 سانتی‌متر، 148/0 گرم و 45/1 بهترین بستر کاشت بودند. نتایج نشان داد بذرهای کشت‌شدۀ تحت آبیاری هر‌روزه دارای بیشترین مقادیر درصد زنده‌مانی (29/48 درصد)، طول ساقه (6/13 سانتی‌متر)، وزن خشک ساقه (109/0 گرم) و وزن خشک ریشه (93/0 گرم) بودند. با آبیاری هر‌روزه، رویش نهال‌ها بیشتر شد و عملکرد گیاه در مقیاس وزن نیز تحت تأثیر قرار گرفت. همچنین ترکیبات تیماری خاک سنگین در آبیاری هرروزه در 48 ساعت خیساندن بذر و خاک سنگین در روش آبیاری هرروزه در 2 ساعت خیساندن بذر در اسید به‌ترتیب با 60 و 11/1 درصد دارای کمترین درصد زنده‌مانی بودند و کاهش سنگینی بافت خاک به کاهش درصد زنده‌مانی بذر کنار منجر شد. ضرایب همبستگی قطر یقه با وزن خشک ریشه (83/0)، طول ساقه با وزن خشک ساقه (85/0) و ریشه (85/0) و وزن خشک ساقه با ریشه (86/0) در سطح 1 درصد مثبت و معنی‌دار بود. درصد زنده‌مانی همبستگی و ارتباط معنی‌داری با صفات رویشی نهال نداشت و نتایج نشان داد قوۀ ‌نامیه و وزن هزاردانۀ بذر مورد استفاده از شرایط مناسبی برای جوانه‌زنی و سبز شدن برخوردار بود. همچنین روش‌های مختلف خراش‌دهی با نرم کردن پوسته‌های سخت بذری جوانه‌زنی آسان‌تر و افزایش جوانه‌زنی را در پی داشت.