ارزیابی فراوانی و تنوع درختان زیستگاهی و خشک‌دارها در فاز تحولی کهن‌رست: مطالعۀ موردی در جنگل‌های راش غرب گیلان

Abstract

در فاز تحولی کهن‌رست توده‌های راش، درختان زیستگاهی‌ خردزیستگاه‌های متنوعی را برای جانداران در اکوسیستم‌های جنگلی فراهم می‌آورند. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی کمی و کیفی درختان زیستگاهی در فاز تحولی جنگل‌های خالص راش در شفارود استان گیلان انجام گرفت. برای این منظور سه قطعه نمونۀ یک‌هکتاری انتخاب و در هر قطعه، مشخصه‌های کمّی درختان زیستگاهی و خشک‌دارهای با حداقل قطر 5/7 سانتی‌متر شامل فراوانی، قطر برابرسینه (سانتی‌متر)، ارتفاع (متر) و درجۀ پوسیدگی ثبت شد. نتایج نشان داد که از اشکال قابل انتظار خردزیستگاه‌ها، درختان زیستگاهیِ دارای شکاف تنه‌ای با 7/31 درصد، بیشترین فراوانی را داشتند و درختان دارای حفره، رویش ‌غده‌ای (سرطانی) و رشد چنگالی یا شاخگی به‌ترتیب 3/29، 4/24 و 7/14 درصد فراوانی را به خود اختصاص دادند. در بین گونه‌های درختی، گونۀ راش میزبان بیشترین تعداد خردزیستگاه بود. میانگین حجم خشک‌دار در این فاز تحولی 1/37 متر مکعب و میانگین شاخص‌های تنوع شانون و سیمپسون برای خردزیستگاه‌ها به‌ترتیب 9/1 و 7/2 به‌دست آمد. شاخص‌های یکنواختی مارگالف و پیلو نیز به‌ترتیب 8/0 و 9/0 برآورد شد. براساس نتایج، راش‌های بسیار قطور (قطر بیش از 70 سانتی‌متر) بیشترین تعداد و تنوع خرد‌زیستگاه‌ها را نشان می‌دهند. حضور درختان زیستگاهی با حجم و تنوع زیاد از ویژگی‌های اصلی این فاز است که باید به‌منظور حفظ خردزیستگاه‌ها در شکل‌های مختلف در تدوین و اجرای برنامه‌های حفاظتی و شیوه‌های جنگل‌شناسی مدنظر قرار گیرد.