تصوف اسلامی در آذربایجان تا آغاز قرن هفتم

Abstract

تصوف در آذربایجان، بنا به دلایل مختلف دیرتر از سایر نقاط اسلامی آغاز<br />شد. هرچند که رگه هایی از اندیشه هایِ عرفانیِ قبل از اسلام در نظرات برخی از<br />متصوفه دیده می شود. ولی اغلب، تصوفِ معتدل و مقیّد به شریعت مورد توجّه و<br />تبعیّت آن ها بوده است تا حدی که باباهای بی اعتنا به رسومِ خانقاهی و گاه<br />شوریده حال، مکاشفات خود را در راه تبلیغ شریعت به کار می بستند. صوفیان<br />آذربایجان تا قبل از تسلط مغول، پایبند به تصوف عملی و اهل تهذیب نفس<br />بودند. به همین دلیل در بین عموم مردم از جایگاه ویژه ای برخوردار و از مباحثِ<br />نظری و کفالت لطایف عرفانی به دور بود هاند. خانقاه های آذربایجان نیز در قرون<br />پنجم و ششم پررونق و پذیرای عرفای سیّاح بوده و مشربِ فتوت نیز به دلیل<br />تحولات سیاسی و اجتماعی پیروان زیادی داشت. مقالۀ حاضر، سعی دارد با<br />بررسی آراء و افکار مشایخ صوفیه، سیر تاریخی جهت گیری تصوفِ آذربایجان را<br />تا قبل از تسلط مغول نشان دهد.