تبیین الگوی بوم‌آورد از رهیافت توسعۀ خوشه‌ای شهر (CCD) (مطالعۀ موردی: شهرستان‌های غرب استان تهران)

Abstract

مناطق به‌عنوان بستر سکونت و شکل‌گیری فعالیت‌های شهری و روستایی، امروزه با چالش‌های اساسی در زمینه‌های مختلف مواجه هستند؛ از این‌رو برنامه‌ریزی برای آن‌ها امری مهم و ‌اجتناب‌ناپذیر است. توسعة خوشه‌ای شهر، رویکردی شهر-محور است که برای دستیابی به توسعة اقتصادی و اجتماعی پایدار در مناطق پیشنهاد شده است. این رویکرد با بهره‌گیری از هشت عامل کلیدی به شناسایی کانون‌های شهری همگن و ارائة طرح توسعة مشترک در مناطق پرداخته و قابلیت عملکرد و فعالیت شهرها را با بررسی زمینه‌های مشترک ارزیابی می‌کند. هدف این پژوهش تبیین مدل مفهومی از ابعاد و شاخص‌های مؤثر در این رویکرد و بررسی آن در بخشی از استان تهران است. براساس سوابق نظری، پیدایش خوشه‌های شهری با مفهوم حوزة شهری ارتباط دارد، اما از آنجا که شاخص‌های مؤثر این مفهوم در دوره‌های زمانی مختلف و بنا به شرایط هر منطقه متفاوت است، حوزه‌های شهری در پنج الگو بررسی و ارتباط آن با عوامل کلیدی مشخص شده است. براساس تحلیل فوق، از هشت عامل مؤثر، چهار مورد در تشخیص خوشه‌های همگن و مابقی در طرح پیشنهادی قابل‌ارائه است. این رویکرد در شش شهرستان غرب استان تهران با استفاده از روش‌های تحلیل‌خوشه‌ای و PROMETHEE بررسی شده است. نتایج حاصل نشان می‌دهد، بخشی از شهرستان‌های مورد بررسی عملکرد و فعالیتی هماهنگ با یکدیگر دارند و تقسیم آن‌ها به شهرستان‌های مجزا به‌دلیل نبود مدیریت یکپارچه نمی‌تواند موجب توسعة هماهنگ مناطق شود. ‌