تحلیل شاخص عدالت فضایی در روستاهای گردشگرپذیر (مطالعة موردی: استان آذربایجان شرقی)

Abstract

تحلیل شاخص‌های عدالت فضایی با هدف کلی شناخت نحوة توزیع منابع و جلوگیری از بروز نابرابری‌ها اهمیت دارد. در این میان، ضرورت شناخت نحوة توزیع بهینة کاربری‌ها در روستاهای گردشگرپذیر از اهمیت اساسی برخوردار است؛ زیرا در این روستاها، استفاده از زمین و فضا به‌عنوان منبع عمومی، باید براساس اصول علمی برنامه‌ریزی کاربری زمین صورت بگیرد. مطالعة حاضر با هدف ارزیابی و تحلیل شاخص عدالت فضایی کاربری اراضی در 48 روستای توریستی استان آذربایجان شرقی انجام شده است. برای این منظور، 42 شاخص عدالت فضایی در ابعاد مختلف انتخاب و اطلاعات مورد نیاز به تفکیک وضع موجود و مطلوب به روش میدانی و داده‌های سرشماری سال 1390 و منابع موجود در اداره‌ها استخراج شد. پس از محاسبة شکاف وضع مطلوب و موجود، از مدل وایکور استفاده شد. همچنین به‌منظور بررسی اختلاف کاربری‌های مختلف، آزمون تجزیة واریانس یک‌طرفه و آزمون تعقیبی دانکن کاربرد داشت و برای سطح‌بندی از آزمون تحلیل خوشه‌ای استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد بیشترین کمبود در میان کاربری‌ها، به کاربری‌های رفاهی-خدماتی مربوط است؛ به‌نحوی‌که هشت شاخص‌ رفاهی و خدماتی با میانگین 829/0 بیشترین شکاف را داشته‌اند. همچنین نتایج تحلیل خوشه‌ای نشان می‌دهد وضعیت عدالت فضایی در سطح مناسب با مقدار 5/45 درصد بیشترین فراوانی را دارد. علاوه‌براین، میان جمعیت، سطح برخورداری، طرح هادی و تیپ روستا با میزان عدالت فضایی رابطة مثبت و معناداری وجود دارد. درنهایت با توجه به یافته‌های پژوهش پیشنهادهای کاربردی در زمینة توزیع بهینة کاربری‌های اراضی ارائه شد.