تحلیل بنیادهای پایدار همگرایی و متغیرهای اعتباری تهدید قومی در ایران

Abstract

تعدد گروه‌های قومی دارای گرایش سیاسی در جوامع معاصر، به علت تفاوت‌های ماهیتی با نظام‌های سیاسی حاکم، منشأ بالقوه‌ای برای تضعیف وفاق و تهدیدی برای انسجام ملی کشورها به‌شمار می‌آید. وجود فرضیه قومیت و به تبع آن تصور تضعیف امنیت ملی، به فرضیه‌ای تعمیم‌پذیر در تحلیل مناسبات قومیت و حاکمیت سیاسی تبدیل شده است، اما نمی‌توان این فرضیه را به تمامی کشورها که دارای اقوام متعدد هستند، تعمیم داد. هدف پژوهش حاضر آن است که نشان دهد آیا وجود فرضیة قومیت و واگرایی با شرایط قومی ایران مطابقت دارد. داده‌های به‌کارگرفته شده برای تحلیل فرضیه فوق، شامل عناصر پایدار همگرایی قومی (سرزمین بنیادهای جغرافیایی و پایداری سرزمین، حاکمیت و ساختار سیاسی، تداوم تاریخی، و بنیادهای فرهنگی) و منابع اعتباری تهدید قومی )دولت مدرن، محرومیت نسبی، نخبگان قومی و غیرقومی، تهدیدات منطقه‌ای، و فرامنطقه‌ای) است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که تعدد قومی در ایران، نه تنها تضعیف‌کنندة امنیت ملی نبوده، بلکه با تکیه بر عناصر پایدار همگرایی قومی، قوام‌بخش و تداوم‌دهندة هویت کشور ایران بوده است و گروه‌های قومی با تکیه بر تاریخ طولانی و استقرار در فضای ایران، جزئی از هویت و شاکله ایران به‌شمار می‌آیند. لذا تهدیدات مطرح شده در خصوص گروه‌های قومی، ریشه‌ای و اصولی نبوده‌اند و بیشتر از تحولات و چالش‌های جدید به‌شمار می‌آیند، که با مدیریت مناسب و صحیح می‌توان این تهدیدات را برطرف ساخت. نوشتار حاضر با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی، با این فرض که بنیادهای پایدار در همگرایی و هویت‌بخشی به‌منظور تقویت کشور با حضور اقوام (در ساختار سنتی در قالب ایلات و قبایل و در ساختار جدید در قالب گروه‌های قومی) شکل گرفته‌اند، سعی در کالبد‌شکافی نقش اقوام در ساختار سیاسی ایران دارد.