نمادهای فرهنگی در مناظر شهری: بیان معنا، حس هویت و آرامش روحی

Abstract

شهرهای کهن ایران به زیباترین وجه بیانگر هویت کالبدی و بصری برای درک کارکردهای‌شان بوده‌اند؛ لیکن امروزه منظر شهرها فاقد چنین هویتی‌اند. به عبارت دیگر، سیمای بیرونی عناصر شهرهای معاصر انعکاس‌دهندة هویت ساکنان آنها نیست و چنین به نظر می‌رسد که هیچ تلاش آگاهانه و هدفداری به‌منظور هویت‌بخشی به آنها صورت نپذیرفته است. در این شهرها، بسیاری از نشان‌ها و نمادهای هویت فرهنگی یا به کلی از بین رفته‌‌اند و یا به شدت کمرنگ شده‌اند و کاربرد این علائم بر پیشانی تعداد اندکی از بناها، تنها تلاشی انفرادی از سوی معدودی از کارفرمایان و معماران و یا گاه صرفاً تقلیدی ناموزن است. چنانچه کاربرد این عناصر نمادین تلاشی باشد برای هویت‌بخشی به شهرهای ایران، ‌و در صورتی‌که کاربرد نشان‌ها و نمادهای اسلامی در بناهای تازه احداث‌شده میسّر گردد، بایستی راهکارهای استفادة بجا و محتوایی از آنها و نیز فرایند انجام این امر را مطالعه و معین کرد. در پژوهش حاضر تلاش گردیده است تا ضمن بررسی نقش ارتباطی نمادها و نشان‌ها در شهرهای کهن، فلسفه و چگونگی کاربرد این علائم مورد بحث قرار گیرد و راهکارهای اجرایی استفاده از آنها در شهرهای نوبنیاد مشخص گردد. در نتیجة این پژوهش، روشن گردید که کاهش روند استفاده از نشان‌های بیگانه در نماد فضاهای شهری و تقویت هویت بصری شهرها با بهره‌گیری از نمادهایی که انعکاس‌دهنده فرهنگ و اعتقادات ساکنان آنها باشند و در تعدیل روحیات اجتماعی شهرنشینان سودمند گردند، امکان‌پذیر است. بدین منظور و در جهت تشخیص کاربری بجا و محتوایی نمادها و نشانه‌ها، تعیین ضوابط و مقررات ذی‌ربط و توقف کلیه برنامه‌های مخرب به‌وسیله واحدهای نامتجانس، پیشنهاد گردیده است تا کمیسیونی با عنوان «کمیسیون نمادها و نشانه‌های فرهنگی» در وزارت مسکن و شهرسازی تشکیل گردد تا به انجام این امر مهم مبادرت ورزد.