بررسی نظری مفهوم محله و بازتعریف آن با تأکید بر شرایط محله های شهری ایران

Abstract

در فرایند کنونی برنامه ریزی و مدیریت توسعه شهری، استفاده از راهبردهای مشارکتی و رویکرد برنامه ریزی از پایین به بالا به تدر یج مورد اجماع نظر برنامه ریزان قرار گرفته است . تحقق این رویکرد، را به عنوان واحد پایه و محور « محله » نیازمند تعریف نظام تقسیمات فضایی خردتری است که می توان برنامه ریزی مشارکتی در عرصه همگانی در شهرها قلمداد کرد . این مقاله م ی کوشد با توجه به برداشت های گونا گون از محله، مبتنی بر دیدگا ه های مختلف علمی و با تأکید بر زمینه های حقوقی و تاریخی در شهره ا ی ایران به اصول مشترک در تعریف محله دست یابد . مطالعه حاضر به لحاظ روش انجام « تحلیل برون ی » و « تحلیل درون ی » تحقیق براساس رویکرد کیفی، و تحلیل اسناد مطالعه به دو شیوه شد. یافته های این مطالعه نشان می دهد که محله مفهومی است که هر یک از حوزه های مختلف علمی بنا به زمینه های نظری خاص خود، به تعریف و کاربست آن پرداخته اند. دارا بودن مرز و محدوده مشخص، حس همبستگی و روابط متقابل میان ساکنان، هویت جمعی و اشتراک اهداف، یکپارچگی ف ضا و فعالیت، خودکفایی نسبی و جمعیت متناسب از مضامین مشترک در تعریف محله بوده است . برمبنای ویژگ ی ها و معیارهای مورد انتظار، مفاهیم جمعیتی، زیرساختی، سیاسی، حسی، اجتماعی و محیطی به عنوان اصول پایه در تعریف محله محسوب م ی شود. مفهوم شناسی محله در شهرهای ایران نشان می دهد که در گذشته ویژگی ها و معیارهای قومی، مذهبی، نژادی و نظایر اینها، و در زمان حاضر اصول رسمی و قراردادی در تعریف مفهوم و تعیین حدود محله نقش تعیین کننده ای دارند . در مجموع محدوده فضایی یکپارچه، وجود مرزهای کالبدی مبتنی بر درک ذهنی و یا نشانه ع ینی، حس تعلق مکانی و همبستگی اجتماعی، امکان شناخت رو در رو و وجود تسهیلات و خدمات محلی از جمله نکاتی است که در مفهو مشناسی محله اهمیت م ییابند.