واکنش و عملکرد شعب طریقت نعمت اللهیه به جنبش مشروطه‌ خواهی

Abstract

در جریان انقلاب مشروطه، گروه‌های اجتماعی گوناگونی اعم از روشنفکران، علماء، اصناف و صوفیان نقش­آفرینی کردند. برخی از اعضای این گروه‌ها، در پی انقلاب مشروطه به صف هواداران انقلاب پیوستند و برخی دیگر هم یا به جبهه مخالفان گرویدند و یا مشی کاملاً بی‌طرفانه‌ای برگزیدند. صوفیان و درویشان نیز از جمله طیف‌هایی بودند که در این حادثه نقش داشتند. شعب مختلف نعمت ‌اللهیه از جمله صوفیانی بودند که در جریان انقلاب مشروطه منشأ اثر شدند. در پژوهش حاضر در ابتدا جهت‌گیری اجتماعی و سیاسی هر یک از چهار شعبه طریقت نعمت ‌اللهیه یعنی طرایق صفی­‌علیشاهی، گنابادیه، کوثر علیشاهی و مونس‌ علیشاهی نسبت به مشروطه بررسی شده. و در ادامه به مسئله اساسی پژوهش حاضر، یعنی دلایل متفاوت بودن رویکردهای هر یک از این شعب به مسئله انقلاب مشروطه پرداخته شده است. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که سه عامل: طبقه اجتماعی هواداران سلسله، رهبری سلسله و فضای اجتماعی – سیاسی مراکز سلسله‌ها، در اخذ جهت‌گیری‌های سیاسی متفاوت این شعبه‌ها بیشترین سهم را داشته‌اند.