بررسی و تحلیل مناسبات سیاسی- نظامی شیوخ صفوی با شَروان‌شاهان (900-864 هـ .ق./1495-1460م.)

Abstract

پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل مناسبات سیاسی- نظامی شیوخ صفوی(جنید، حیدر و علی) با شروان‌شاهان می‌پردازد و در صدد ارائه‌ رهیافت‌هایی به پرسش‌هایی است که در ذهن پژوهش‌گر درباره‌ این موضوع نقش می‌بندد. به عبارتی بر آن است که روشن سازد چه عاملی در شکل‌گیری این مناسبات نقش عمده دارد و علل و انگیزه‌های شیوخ صفوی از تکاپوی نظامی در منطقه‌ قفقاز و درافتادن با شروان‌شاهان چه بوده است؟ چرا که شروان‌شاهان بر ایالت شروان حکمرانی داشتند که به منزله‌ دروازه‌ ورود به سرزمین‌های مسیحی‌نشین قفقاز محسوب می‌شد. این سرزمین‌ها از دیرباز مورد توجه حکام مسلمان در انجام سنّت غزا و جهاد در «بلاد کفر» قرار داشت. شیوخ صفوی نیز با توسل به این شعار، دست‌اندازی به این سرزمین‌ها را در کانون عملیات جهادی خویش قرار دادند. طبیعی است که در مسیر خود باشروان‌شاهان برخورد پیدا کردند که مناسبات پر تنش و ستیزه‌جویانه‌ آن دو رقم خورد و شیوخ صفوی از نیل به قدرت سیاسی و تشکیل دولت که هدف نهایی و مکنون آن‌ها بود، بازماندند اما این فصل پرماجرا از تاریخ صفویان، که با ظهور اسماعیل و غلبه بر فرخ‌یسار شروان‌شاه شکلی دیگر به خود گرفت، در مرحله‌ پس از تشکیل دولت نیز تا آن‌گاه که شروان به طور قطعی به قلمرو صفویه ملحق شد، ادامه یافت. یافته­ اصلی این پژوهش آن است که عامل سیاسی، دست­یابی به قدرت و تشکیل حکومت، نقش محوری در ایجاد مناسبات شیوخ صفوی با شروان­شاهان داشته است.