آسیب‌پذیری زیرساخت‌های نواحی جنوبی استان خوزستان در شرایط تغییر اقلیم

Abstract

یکی از مهم‌ترین مباحث و چالش‌های پیش روی بشر، پدیدۀ تغییر اقلیم و اثرهای آن بر تأسیسات، صنایع و زیرساخت‌های یک مکان است. استان خوزستان و به‌‌خصوص بخش جنوبی آن از قطب‌های مهم صنعتی، تجاری و بندرگاهی کشور است. در دهۀ اخیر پدیده‌های جوی همچون ریزگردها، امواج گرمایی و بارش‌های سیل‌آسا سبب اختلال در فعالیت این زیرساخت‌ها و صنایع شده است. یکی از آثار تغییرات اقلیمی، نا‌هنجاری در شدت و تکرار وقوع فرین‌های اقلیمی است. هدف این پژوهش، آشکارسازی پهنه‌بندی آسیب‌پذیری زیرساخت‌های نواحی جنوبی استان خوزستان در شرایط تغییر اقلیم است. به این منظور ابتدا ایستگاه‌ها براساس دورۀ آماری مرتب شدند. هشت ایستگاه انتخاب شد و با استفاده از دو آزمون تحلیل روند یعنی آزمون تحلیل روند تخمینگر شیب سنس و آزمون تحلیل روند من-کندال روند سری زمانی 29 سالۀ این عناصر در طی دورۀ آماری پایه (2017-1989)، بررسی شد. دوره تغییر اقلیم تحت دو سناریوی RCP4.5 و RCP8.5 گزارش پنجم CMIP5 استخراج شد. با استفاده از الگوریتم AHP ماتریس مقایسۀ زوجی مخاطرات اقلیمی خسارت‌زا تشکیل شد. بعد از مشخص شدن وزن هر کدام از فاکتورها، در نرم‌افزار ArcGIS این وزن‌ها روی لایه‌های هر کدام از فاکتورهای اقلیمی اجرا شده و چهار پهنۀ خسارت‌زایی اقلیمی مشخص شد. براساس وزن نهایی به‌دست‌آمده از ماتریس مقایسۀ زوجی، سیلاب، گردوغبار و سپس امواج گرم به‌ترتیب با وزن نهایی 17/0، 16/0 و 15/0 بیشترین تأثیر را در شدت خسارت‌زایی اقلیمی برای زیرساخت‌های مختلف منطقه داشته‌اند. پهنۀ با قابلیت مخاطره‌زایی بسیار زیاد در بخش‌های شمالی و مرکزی منطقۀ تحقیق دیده می‌شود. طبقۀ دارای خسارت‌زایی اقلیمی کم منطبق بر غربی‌ترین بخش از منطقۀ تحت مطالعه است. تنش‌های حرارتی ناشی از موج گرم و شرجی در این منطقه کم‌رنگ‌تر است، اما گردوغبار و بارش‌های رگباری منجر به سیل در این پهنه از مخاطرات اقلیمی مهم به شمار می‌رود.