شناخت بهتر بُرزویۀ طبیب بر اساس کلیله و دمنه

Abstract

بُرزویۀ طبیب، یکی از بزرگترین متفکّران ایران باستان است؛ وی که به روزگار پادشاهی خسرو انوشیروان می­زیسته نه­تنها یکی از سرآمدان این عصر است، بلکه افکار و نظرات وی تا بعد از اسلام نیز الهام­بخش متفکّرانی نظیر سهروردی بوده است. متفکّران و علما در هر دوره­ای نمادی از وضعیت فکری و فرهنگی آن دوره به شمار می­روند و به­حّق افرادی نظیر بُرزویه، بُزرگمهر و پولس ایرانی نماد جامعۀ اواخر دورۀ ساسانی و به خصوص حکومت خسرو انوشیروان هستند. بنابراین شناخت افکار و آراء بُرزویه ما را در شناخت جامعه ایران در اواخر دورۀ ساسانی و نظریات حاکم بر این جامعه یاری می­کند. اگر مقّدمۀ «کلیله و دمنه» را استثناء کنیم، می­توان گفت اطلاعات ما در خصوص بُرزویه، بسیار اندک است و هر چه هست تقریباً به همین مقّدمه و «باب بُرزویه» برمی­گردد. گرچه پی­بردن به افکار بُرزویه به­سبب نبود منابع کافی، اندکی دشوار است، امّا در این مقاله، سعی شده تا بر اساس منابع دست اوّل و مقّدمۀ «کلیله و دمنه»، که یگانه منبع ارزشمند در باب آرای وی است، تحلیلی از تفکرات وی عرضه شود.