بررسی خصوصیات زراعی، تنوع ژنتیکی و روابط بین صفات در لاینهای حاصل از توده بومی بزرک در اصفهان

Abstract

بزرک ( Linum usitatissimum L. ) گیاهی است دانه روغنی با سازگاری وسیع که روغن آن بسته به ژنوتیپ می‌تواند به مصارف صنعتی و یا خوراکی برسد. روغن ژنوتیپ‌های معمولی به لحاظ میزان بالای اسید چرب لینولنیک (50% > ) به عنوان روغن خشک‌شونده مصرف صنعتی دارد ولی روغن ژنوتیپ‌های جدید حاصل از برنامه‌های به‌نژادی دارای میزان اسید لینولنیک بسیار پایین (2% <) و از نظر ترکیب اسیدهای چرب مشابه روغن آفتابگردان بوده و می‌تواند به مصارف خوراکی برسد. این مطالعه به منظور بررسی خصوصیات زراعی، تنوع ژنتیکی و روابط بین صفات در لاینهای حاصل از یک توده بومی بزرک در اصفهان انجام شد . در این پژوهش از طرح آماری ارزیابی مقدماتی آگمنت جهت ارزیابی تعداد 100 لاین استفاده گردید. نتایج آزمایش بیانگر تنوع ژنتیکی بالا برای صفات تعداد بوته در متر مربع، تعداد کپسول در بوته، عملکرد دانه در بوته و در واحد سطح و تیپ رشدی بود. همچنین درصد روغن در 20 لاین اندازه‌گیری و بین آنها تنوع بالایی از لحاظ این صفت مشاهده گردید (5/40-2/36%). با استفاده از روش رگرسیون نتاج روی والد، مقادیر وراثت‌پذیری برای عملکرد دانه در بوته و اجزای آن برآورد شد که بیشترین و کمترین مقدار به ترتیب متعلق به ارتفاع بوته (40%)، عملکرد دانه در بوته و تعداد شاخه فرعی در بوته (هر دو 5/12%) بدست آمد. با استفاده از روش تجزیه کلاستر لاین‌های حاصل از توده بومی به پنج گروه تقسیم‌بندی شدند. این گروه‌ها برای اکثر صفات بجز تعداد دانه در کپسول، وزن دانه، تعداد روز تا شروع و 50 درصد گلدهی دارای تفاوت معنی‌دار بودند. دو گروه از آنها نیز دارای بیشترین عملکرد دانه در بوته و عملکرد دانه در واحد سطح ولی دارای کمترین تعداد بوته در واحد سطح بودند، که این نتایج بیانگر وجود پتانسیل بالای جبران عملکرد از طریق تولید شاخه فرعی و تعداد کپسول بیشتر در این لاینها می‌باشد. در این بررسی عملکرد دانه در بوته همبستگی بالا و مثبت با تعداد کپسول در بوته(**92/0 =r) ولی همبستگی منفی و بالا با تعداد بوته در واحد سطح ( **53/0-= r) نشان داد. همچنین عملکرد دانه همبستگی مثبت و بالایی با عملکرد دانه در بوته ( **62/0= r) داشت. نتایج تجزیه مسیر نیز نشان داد که تعداد کپسول در بوته دارای بیشترین تاثیر مستقیم بر عملکرد دانه در بوته بود. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه رگرسیون، تعداد کپسول در بوته و تعداد دانه در کپسول به ترتیب مهم‌ترین اجزای عملکرد دانه در بوته تعیین گردیدند(94/0= R2) و تعداد کپسول در بوته به تنهایی بیشترین سهم را دارا بود ( 85/0 =2 R ).