روابط بین شاخصهای رشد، مقاومت به خشکی و عملکرد در کولتیوارهای گندم اصلاح شده برای اقلیم‌های مختلف ایران در شرایط تنش و عدم تنش خشکی

Abstract

به منظور مطالعه ‌ثاثیر تنش خشکی بر روی برخی از شاخص‌های رشد, ارتباط آنها با عملکرد و مقاومت به خشکی و در نهایت عکس‌العمل ارقام متعلق به اقلیم‌های مختلف ایران آزمایشی در طی سال زراعی 79-1378 در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران بصورت اسپلیت پلات اجراء گردید. دو سطح آبیاری و تنش بعنوان فاکتور اصلی و هشت رقم گندم از چهار اقلیم اصلی ایران بعنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. تنش خشکی باعث کاهش عملکرد دانه و بیولوژیک در همه ارقام شد ولی درصد کاهش در ارقام مورد آزمایش متفاوت بود. بیشترین کاهش را ارقام روشن و تجن و کمترین کاهش را ارقام چمران و M-75-7 نشان دادند. نتایج آزمایش نشان داد که ارقام دارای پتانسیل عملکرد بیشتر در شرایط بدون تنش عملکرد بیشتری در شرایط تنش نیز داشتند. از شاخص‌های مورد مطالعه دو شاخص تحمل به تنش (STI) و متوسط محصول‌دهی (MP) در جداسازی ارقام گروه A (ارقام دارای عملکرد بالا در هر دو شرایط شاهد و تنش) موًثرتر بودند. از لحاظ این دو شاخص ارقام روشن, مرودشت و شاه‌پسند در بالاترین سطح و رقم تجن در پایین‌ترین سطح قرار داشت. تنش خشکی اثر معنی‌داری بر سطح ویژه برگ(SLA) نداشت, ولی نسبت وزن برگ به وزن کل گیاه (LWR) و نسبت سطح برگ به وزن کل گیاه (LAR) را کاهش داد. همچنین با وجود کاهش سرعت جذب و تحلیل خالص (NAR) و سرعت رشد نسبی (RGR) تحت تنش خشکی در نمونه‌برداریهای قبل از گلدهی، این شاخص‌ها پس از گلدهی تحت تاًثیر تنش قرار نگرفتند. همبستگی بین NAR با دو شاخص MP وSTI و نیز با عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه در هر دو شرایط شاهد و تنش منفی و معنی‌دار بود. ازدو جزء موثر بر RGR یعنی NAR و LAR همبستگی مثبت و معنی‌دار فقط بین LAR و RGR مشاهده شد. ارقام دارای LARبیشتر NAR کمتری داشتند. همچنین دو عامل مؤثر برLAR یعنیLWR وSLA همبستگی مثبتی باLAR نشان دادند.