تحلیل روند تغییرات کیفیت آب زیرزمینی در دشت شبستر‌- ‌صوفیان

Abstract

آگاهی از تغییرات کیفیت آب زیرزمینی در برنامه‌ریزی و مدیریت پایدار منابع آب و خاک هر منطقه نقش بسزائی دارد. در این مطالعه روند تغییرات کیفی آب زیرزمینی دشت شبستر‌-‌ صوفیان با استفاده از اطلاعات 18 حلقه چاه عمیق و چهار رشته قنات در دوره آماری90 -1377 تحلیل شد. برای این کار از آزمون ناپارامتری مان‌-‌کندال استفاده شد. قبل از انجام آزمون، اثر ضریب خودهمبستگی معنی‌دار مرتبه اول از سری داده‌ها حذف گردید. تعداد سیزده متغیر هیدروژئوشیمیایی مورد بررسی شامل مجموع آنیون‌ها، مجموع کاتیون‌ها، pH، EC، SO₄^2-، درصد Na، Na⁺، Ca²⁺، Mg²⁺، TDS، SAR، Cl^-و HCO₃^-بود که در دو دوره پرآب و کم‌آب اندازه‌گیری می‌شوند. برای هر سری زمانی شیب خط روند نیز با استفاده از روش تخمین‌گر سن به دست آمد.نقاط شکست آمار با روش پتیت مشخص شد. نتایج نشان داد که در غالب ایستگاه‌های مربوط به چاه عمیق، متغیرهای کیفی روند افزایشی دارند. در مورد قنات ها غالب متغیر ها روند کاهشی معنی­دار و در برخی موارد روند افزایشی (فاقد معنی دار) مشاهده شد. در دوره پرآب، 21 درصد ایستگاه­ها و در دوره کم‌آب، 22 درصد ایستگاه ها در بیشتر از نیمی از متغیرها روند افزایشی معنی‌دار را تجربه نمودند. نتایج آزمون شیب خط روند نیز نشان داد که در دوره پرآب کیفیت آب زیرزمینی رو به بهبود و در دوره کم‌آب رو به نزول است. روند افزایشی غلظت عناصر شیمیایی در هر دو دوره در حاشیه جنوبی دشت (که مشرف به دریاچه ارومیه است) مشاهده شد. بیشترین شیب خط روند در مورد شوری آب متعلق به چاه عمیق شندآباد (فرحناک) و معادل 400 میکرو زیمنس بر سانتی­متر بود. از کل سری­های زمانی مربوط به کیفیت آب، حدود 63 درصد آنها دارای روند معنی­دار (در جهت نامطلوب) داشتند.