ظرفیت‌های تصویری به کار رفته در شخصیت سیاوش(اسطورة ایزد گیاهی ایران) براساس روایت فردوسی در شاهنامه

Abstract

شاهنامه فردوسی، یکی از آثار مهم ادبیات ایران است. پهلوانان از مهم‌ترین شخصیت‌های شاهنامه محسوب می‌شوند. در شاهنامه شخصیت‌های مثبت و منفی بسیاری آمده است. سیاوش از پهلوانان مثبت شاهنامه است که فرجام زندگیش زمینه‌ساز نبردها و قهرمانی‌های پهلوانان دیگر است. در این نوشتار می‌کوشیم ظرفیت‌های تصویری به کار رفته در شخصیت سیاوش به عنوان ایزد گیاهی در ایران براساس روایت فردوسی در شاهنامه را بررسی کرده، مهم‌ترین خصوصیات رفتاری و ویژگی ظاهری او مورد مداقه قرار گیرد. بر این اساس در این مقاله، خصوصیات رفتاری، ویژگی‌های ظاهری و جنبه‌های صحنه‌پردازی داستان سیاوش بررسی می‌شود. نتایج بررسی نشان می‌دهد، مهم‌ترین خصوصیات رفتاری سیاوش شامل شجاعت، چابکی، آزادگی، صداقت‌، شهامت، وطن‌پرستی و مظلومیت است. سیاوش از فرّ یزدان آگاه بوده و قبل از مرگ، از سرنوشت شوم خود خبر می‌دهد. از خصوصیات ظاهری مشترک سیاوش با دیگر پهلوانان شاهنامه، داشتن وسایل رزمی مانند سپر، کوس، درفش، تیر‌، تخت عاج و غیره است. برخی خصوصیات نیز منحصر به خود سیاوش است. مانند زره‌ای که در شاهنامه از آن یاد شده و خاصیتی سحرگونه دارد. مهم‌ترین صحنه‌پردازی‌های موجود در داستان سیاوش شامل رد شدن او از آتش و بخش شهادتش است. رفتار سیاوش در شاهنامه، نوعی تصور عارفانه از انسان کامل را یادآور می‌شود، او انسانی اسطوره‌ای با روحی پاک است که مورد ستم بیدادگران قرار می‌گیرد و با بی رحمی کشته می‌شود. جسم و روح پاک سیاوش سبب می‌شود که پس از مرگ نیز پاکی وجودش انوشه شود و تبدیل به گیاهی شود که راستی و صداقت وجود او را به همراه دارد. از خون او گیاهی موسوم به فّر سیاوشان روییده می‌شود. همین علت، سبب تبدیل این شخصیت به ایزد گیاهی شده است. رویش این گیاه از خون او نشانه‌ای از جاودانگی صداقت است، صداقتی که در عین ناجوانمردی حسودان پایمال می‌شود، اما نابود نمی‌شود و از جسم دنیوی آن گیاهی جاودان می‌روید که نشانه‌ای از انوشه شدن راستی و درستی دارد.<br />